اوباما و کابوس باخت دموکرات‌ها در انتخابات سنا

 آمریکایی‌ها برای انتخاب گروهی از نمایندگان کنگره این کشور، سه روز دیگر(4 نوامبر) پای صندوق‌های رأی انتخابات میانه‌دوره‌ای می‌روند. در حال حاضر از دو مجلس آمریکا، یکی (مجلس نمایندگان) در اختیار جمهوری‌خواهان و دیگری (سنا) در تصاحب هم‌حزبی‌های رئیس‌جمهور دموکرات این کشور است. انتخابات پیش‌رو از آن جهت مهم است که می‌تواند با تغییر ترکیب مجلس سنا، کنگره را به طور کامل در اختیار جمهوری‌خواهانی قرار دهد که در تقریبا تمامی موضوعات اصلی، با باراک اوباما دچار اختلاف هستند؛ یا دستکم اینطور ابراز می‌کنند؛ از پرونده هسته‌ای ایران گرفته تا مسائل داخل آمریکا.

نگاهی اجمالی به ساختار و انتخابات سنای امریکا

کنگره امریکا از دو بخش سنای امریکا و مجلس نمایندگان تشکیل می‌شود. تعداد نمایندگان سنای امریکا 100 نفر است و هر ایالت فارغ از بزرگی و یا کوچکی، دو نماینده در سنا دارد. سناتورها برای 6 سال انتخاب می‌شوند و عضویت آنان محدودیتی ندارد.

مطابق قانون اساسی امریکا، پس از انتخاب سناتورها، بر اساس قرعه‌کشی، آنان به سه گروه تقسیم می‌شوند: گروه اول تنها دو سال در سنا حضور دارند و در انتخابات بعدی مجددا شرکت کنند. گروه دوم به مدت 4 سال، و در نهایت گروه سوم 6 سال در سنا خواهند ماند. بدین ترتیب هر دو سال یکبار و در جریان انتخابات عمومی و یا میاندوره‌ای، یک سوم نمایندگان سنا نیز تغییر می‌کنند.

بر اساس نسخه اول قانون اساسی، نمایندگان سنا توسط مجالس قانونگذاری همان ایالت برگزیده می‌شدند. اما اصلاحیه هفدهم وظیفه انتخاب سناتورها را به طور مستقیم بر عهده شهروندان قرار داد. با این تصمیم، نقش و نفوذ مجالس ایالتی در شکل‌دهی به نهادهای فدرال، به‌ویژه کنگره امریکا کاهش یافت.

ریاست سنا بر اساس قانون اساسی بر عهده معاون رئیس جمهور آمریکا است. این سمت تقریبا تشریفاتی است که در مراسم رسمی از جمله تشکیل جلسه کنگره بر دوش معاون رئیس جمهور گذاشته می‌شود. وی عمدتا در جریان رای گیری در سنا حاضر نمی‌شود و تنها زمانی رای می‌دهد که آرای سناتورها به صورت مساوی تقسیم شده باشد. هرگاه در مجلس سنا، مصوبه‌ای 50 رای مثبت و 50 رای منفی داشته باشد، معاون رئیس جمهور به عنوان رئیس سنا رای خود را به صندوق می‌اندازد و به این شکل سرنوشت آن مصوبه را تعیین می‌کند. در غیاب معاون رئیس جمهور که اغلب در هنگام مذاکرات سنا حاضر نیست، ارشدترین عضو حزب اکثریت، جلسات را اداره می‌کند، که رئیس موقت مجلس سنا می‌نامیدند.در سنا نیز همانند مجلس نمایندگان، رهبر اقلیت به عنوان رهبر اپوزیسیون شناخته می‌شود. شروط عضویت در سنای امریکا عبارتند از: حداقل 30 سال سن، دارا بودن حداقل 9 سال تابعیت امریکا و سکونت در ایالت مورد نظر در زمان برپایی انتخابات. همچنین کمیته‌های اصلی سنا عبارتند از: کشاورزی، تغذیه و جنگلداری، تخصیص بودجه، سرویس نظامی، بانکداری، مسکن و امور شهری، بودجه، بازرگانی، علوم و حمل و نقل، انرژی و منابع طبیعی، محیط زیست و فعالیت‌های عمومی، مالی، روابط خارجی، امور حکومتی، قضایی، کار و منابع انسانی، قوانین و امور دولتی، فعالیت‌های تجاری کوچک و امور سربازان از جنگ بازگشته.

سنای امریکا چندین قدرت اجرایی‌ دارد که به مجلس نمایندگان اعطا نشده است؛ از جمله رضایت دادن به پیمان‌ها به عنوان پیش‌شرط تایید آنها و رضایت دادن یا تایید انتصاب وزیران کابینه، بودجه‌های فدرال، سایر مقامات اجرایی فدرال، افسران نظامی، مقامات نظارتی، سفرا و سایر مقامات فدرال و نیز دادگاهی مقامات فدرال که مجلس نمایندگان علیه آنها اعلام جرم کرده و استیضاح شده‌اند. سنا به لحاظ شرف‌نگری، اهمیت و اعتبار جایگاه بالاتری نسبت به مجلس نمایندگان دارد که دلیل آن دوره طولانی‌تر آن، اندازه کوچک‌تر و نسبت مساوی نمایندگان آن (دو نماینده) برای هر ایالت است.

سنای امریکا بخش بالادستی کنگره به شمار می‌رود. برای اینکه در هر دوره شش ساله، تمامی اعضا به یکباره تغییر نکنند، طبق قانون اساسی در اولین دوره شکل گیری سنا (1789) قرار شد هر دو سال، یک سوم کرسی‌های سنا در رای‌گیری شرکت داده شوند تا از تغییرات ناگهانی ناشی از دگرگونی جو عمومی و سرایت آن به عالی‌ترین مرجع قانونگذاری جلوگیری شود. بر همین مبنا، انتخابات سنا به سه دوره تقسیم شده است. در ادبیات سیاسی امریکا به هر یک از این دوره‌ها کلاس سنا (Senate Class) می‌گویند.تقسیم‌بندی یا کلاس‌های سه‌گانه سنای امریکا

هر یک از سه کلاس سنای امریکا از 33 یا 34 کرسی تشکیل می‌شود. هر دو سال یک بار به ترتیب نوبت انتخابات یکی از این کلاس‌هاست:

کلاس 1: در این کلاس 33 سناتور در نوامبر 2012 انتخاب شدند که قرار است شش سال پس از این تاریخ یعنی نوامبر 2018 برای کرسی‌های آن انتخابات برگزار شود. دوره رسمی این کلاس ژانویه 2013 آغاز شد و ژانویه 2019 به پایان می‌رسد. ایالت‌هایی که سناتورهای خود را از کلاس 1 انتخاب می‌کنند، عبارتند از: آریزونا، کالیفورنیا، کنکتیکت، دلاور، فلوریدا، هاوایی، ایندیانا، مین، مریلند، ماساچوست، میشیگان، منسوتا، می‌سی‌سی‌پی، میسوری، مونتانا، نبرسکا، نوادا، نیوجرسی، نیومکزیکو، نیویورک، ‌داکوتای شمالی، اوهایو، پنسیلوانیا، رود آیلند، تنسی، تگزاس، یوتا، ورمونت، ویرجینیا، واشنگتن، ویرجینیای غربی، ویسکونسین و وایومینگ.

کلاس 2: در این کلاس 33 سناتور قرار است در نوامبر 2014 انتخاب شوند و شش سال پس از این تاریخ یعنی نوامبر 2020 برای کرسی‌های آن انتخابات دوباره برگزار خواهد شود. دوره رسمی این کلاس ژانویه 2015 آغاز می‌شود و تا ژانویه 2021 ادامه خواهد یافت. ایالت‌هایی که سناتورهای خود را از کلاس 2 انتخاب می‌کنند، عبارتند از: آلاباما، آلاسکا، آرکانزاس، کولورادو، دلاور، جورجیا، آیداهو، ایلینوی، لووا، کانزاس، کنتاکی، لویزیانا، مین، ماساچوست، میشیگان، مینسوتا، می‌سی‌سی‌پی، مونتانا، نبرسکا، نیوهمشایر، نیوجرسی، نیومکزیکو، کارولینای شمالی، اوکلاهاما، اورگان، رود آیلند، کارولینای جنوبی، داکوتای جنوبی، تنسی، تگزاس، ویرجینیا، ویرجینیای غربی و وایومینگ.

کلاس 3: در این کلاس 34 سناتور قرار است نوامبر 2016 انتخاب شوند و شش سال پس از این تاریخ یعنی نوامبر 2022 برای کرسی‌های آن انتخابات دوباره برگزار خواهد شود. دوره رسمی این کلاس ژانویه 2011 آغاز شد و ژانویه 2019 به پایان می‌رسد. ایالت‌هایی که سناتورهای خود را از کلاس 2 انتخاب می‌کنند، عبارتند از: آلاباما، آلاسکا، آریزونا، آرکانزاس، کالیفورنیا، کولورادو، کنکتیکوت، فلوریدا، جورجیا، هاوایی، آیداهو، ایلینوی، ایندیانا، لووا، کانزاس، کنتاکی، لویزیانا، مریلند، میسوری، نوادا، نیوهمشایر، نیویورک، کارولینای شمالی، داکوتای شمالی، اوهایو، اوکلاهاما، اورگان، پنسیلوانیا، کارولینای جنوبی، داکوتای جنوبی، یوتا، ورمونت، واشنگتن و ویسکانسین.

                                                                                                                          فهرست سناتورهای کنونی سنا و کلاس‌های سه‌گانه

انتخابات میان‌دوره‌ای 2014 امریکا؛ نبرد جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها در سنا

انتخابات میان‌دوره‌ای 4 نوامبر (13 آبان) تکلیف 36 کرسی از 100 کرسی سنا و تمام 435 کرسی‌ مجلس نمایندگان را مشخص می‌کند. این انتخابات رقابت و نبردی جدی میان جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها برای تسلط بر سنای امریکا خواهد بود.

در حال حاضر، مجلس نمایندگان تحت کنترل جمهوری‌خواهان (234 در برابر 199) و سنا تحت کنترل دموکرات‌هاست و تا حدودی توازن قوا در کنگره برقرار است. اگرچه توازن در عمل به نوعی قفل‌شدگی منتهی شده، اما اگر جمهوری‌خواهان موفق شوند علاوه بر کنترل مجلس نمایندگان (که از انتخابات 2010 به بعد در اختیار داشتند) اکثریت سنا را نیز به دست آورند، دولت اوباما در عرصه داخلی و خارجی با چالش‌های جدی رو به رو می‌شود.

انتظار می‌رود جمهوری‌خواهان اکثریت خود در مجلس نمایندگان را بدون مشکل حفظ کنند. اما پیروزی در سنا برای دو حزب اهمیت بسیاری دارد. در حال حاضر، دموکرات‌ها در سنا از اکثریت 55 در برابر 45 (از جمله دو عضو مستقل که همراه این حزب رای می‌دهند) برخوردار هستند. تمام نظرسنجی‌ها تاکنون از باخت دموکرات‌ها و کسب اکثریت نسبی جمهوری‌خواهان در انتخابات 4 نوامبر حکایت دارند. انتخابات ویژه‌ای نیز به منظور تایید نامزدهایی که کرسی‌های خالی را پر کرده‌اند یا می‌کنند، در هاوایی، اوکلاهاما و کارولینای جنوبی برگزار می‌شود.

به طور تقریبی و مطابق نظرسنجی‌های می‌توان تا حدودی تصویری کلی از رقابت‌ها و شانس پیروزی این دو حزب در ایالت‌های مختلف امریکا در انتخابات 2014 سنا ارائه کرد:

در انتخابات 4 نوامبر، کرسی‌های کلاس 2 سنا مورد رای‌گیری قرار می‌گیرند. در این کلاس 33 سناتور قرار است انتخاب شوند و شش سال پس از این تاریخ یعنی نوامبر 2020 برای کرسی‌های آن انتخابات دوباره برگزار خواهد شود.

دوره رسمی این کلاس ژانویه 2015 آغاز می‌شود و تا ژانویه 2021 ادامه خواهد یافت. ایالت‌هایی که سناتورهای خود را از کلاس 2 انتخاب می‌کنند، عبارتند از: آلاباما، آلاسکا، آرکانزاس، کولورادو، دلاور، جورجیا، آیداهو، ایلینوی، لووا، کانزاس، کنتاکی، لویزیانا، مین، ماساچوست، میشیگان، مینسوتا، می‌سی‌سی‌پی، مونتانا، نبرسکا، نیوهمشایر، نیوجرسی، نیومکزیکو، کارولینای شمالی، اوکلاهاما، اورگان، رود آیلند، کارولینای جنوبی، داکوتای جنوبی، تنسی، تگزاس، ویرجینیا، ویرجینیای غربی و وایومینگ.

از جمله ویژگی‌های کلاس 2 سنا وزن پایین جمعیتی رای‌دهندگان و موقعیت برتر نامزدهای جمهوری‌خواه است. با نگاهی به 33 ایالتی که در آنها انتخابات یکی از کرسی‌های سنا مورد رای‌گیری قرار می گیرد، می‌توان فهمید از ایالت‌های پرجمعیت در این دوره تقریبا خبری نیست و در مجموع وزن جمعیتی نسبت به دو کلاس 1 و 3 سنا، بسیار پایین‌تر است.

کلاس 1 سنا شامل 33 ایالت دربرگیرنده 75.2 درصد جمعیت، کلاس 2 سنا با 33 ایالت با 51.8 درصد جمعیت و کلاس 3 سنا با 34 ایالت با 72.6 درصد جمعیت امریکاست. ایالت‌های کالیفرنیا با جمعیت حدود 40 میلیون، نیویورک و فلوریدا هر یک با 20 میلیون، پنسیلوانیا و اوهایو از دیگر ایالت‌های پرجمعیت در این دوره شرکت ندارند. به علاوه، ایالت پرجمعیت تگزاس دهه‌هاست کرسی‌های سناتوریش کاملا در کنترل جمهوری‌خواهان است و معمولا حزب دموکرات انرژی خود را روی این ایالت‌ها که به ایالت‌های قرمز معروف هستند، نگذاشته و بر ایالت‌های معروف به خاکستری متمرکز می‌کند. شایان ذکر است تا به امروز انتخابات کلاس 2 سنا عموما به نفع جمهوری‌خواهان به پایان رسیده است. مطابق برخی برآوردهای تحلیل‌گران احتمالا جمهوری‌خواهان خواهند توانست 4 تا 8 کرسی جدید را از آن خود کنند و برتری خود در سنای امریکا را تثبیت کنند.دولت اوباما و چشم‌انداز باخت دموکرات‌ها در سنا

در این دوره دموکرات‌ها در حفظ کرسی‌های خود در سنا با چالش جدی رو به رو در دو سطح داخلی و خارجی هستند:

1. در سطح داخلی به دلیل ناکامی‌های دولت اوباما در تحقق بسیاری از وعده‌های انتخاباتی خود، شرایط به نفع دموکرات‌ها نیست.

2. در سطح خارجی روندهای سیاست خارجی امریکا از جمله گفت و گوهای هسته‌ای و چشم‌انداز تحقق یا عدم تحقق توافق‌نامه هسته‌ای بلندمدت با ایران، بحران اوکراین، بحران سوریه و عراق به ویژه پس از پیشروی‌های داعش نیز تاثیرگذار است.

در عرصه سیاست داخلی پیامدهای تسلط جمهوری‌خواهان بر سنا در کنار تسلط آنها بر مجلس نمایندگان برای دولت اوباما بسیار جدی‌تر است. از جمله مسائلی که در این دوره با سرنوشت انتخابات گره خورده است، می‌توان از مساله خط لوله نفتی کی استون، لایحه مهاجرت، سرنوشت انتخابات 2016 و رئیس جمهور بعدی نام برد.

این شرایط با کاهش محبوبیت عمومی اوبامای دموکرات ارتباط مستقیم دارد و می‌تواند فشارها را بر اوباما در عرصه سیاست‌خارجی و داخلی بیشتر کند. تسلط جمهوری‌خواهان در کنگره می‌تواند برخی از برنامه‌های اوباما از جمله برنامه بیمه درمانی وی را با چالش‌های جدی رو به ‌رو کند.

مطابق برخی نظرسنجی‌ها در انتخابات 4 نوامبر میزان مشارکت حتی از 37 درصد پیشین در انتخابات سال 2010 نیز کم‌تر خواهد بود. نظرسنجی موسسه پیو نیز نشان می‌دهد بیکاری، عدم بهبود وضعیت اقتصادی، افشای برنامه جاسوسی سازمان امنیت ملی امریکا و احتمال مداخله نظامی جدی‌تر امریکا در جنگ‌های خاورمیانه، میلیون‌ها امریکایی به ویژه جوانان را که سال‌های 2008 و 2012 به اوباما رای داده بودند، نسبت به وی بدبین کرده است.

در عرصه سیاست‌خارجی نیز تسلط جمهوری‌خواهان بر کنگره، رویکرد تهاجمی امریکا را شدید‌تر می‌کند. دولت امریکا به عنوان عضو مهم گروه 1+5 است و تسلط جمهوری‌خواهان می‌تواند فشارها بر دولت امریکا به ویژه در قبال برنامه هسته‌ای ایران را تشدید کند. البته به دلیل اینکه توافق‌نامه هسته‌ای با ایران پیمانی دوجانبه میان ایران و امریکا نیست و در واقع چندجانبه است، این توافق نیازی به تصویب و تایید سنای امریکا ندارد، زیرا یکی از قدرت‌های اجرایی که سنای امریکا دارد، ضرورت تصویب و تایید پیمان‌های دولت امریکا توسط این نهاد است.

به هر حال، ترکیب آینده کنگره به ویژه با توجه به تسلط جمهوری‌خواهان و تداوم اثرگذاری لابی صهیونیسم در آن می‌تواند بر سیاست خارجی دولت امریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران به ویژه برنامه هسته‌ای آن تاثیرگذار باشد.

پیشروی‌های گروه تروریستی داعش در عراق و سوریه و بحران اوکراین نیز از جمله مسائلی هستند که کنگره امریکا به دلیل تسلط جمهوری‌خواهان تلاش خواهد کرد بر سیاست دولت امریکا در قبال آنها اثرگذاری کند و مهم‌تر از همه روابط روسیه و امریکا را نیز سردتر و پرتنش‌تر خواهد کرد.

5252