۰ نفر
۱۱ تیر ۱۳۹۴ - ۲۱:۳۰

حمید احمدی

ایرانیان و افکار عمومی جهان منتظرش بودند فرا رسیده و در حال سپری شدن و رسیدن به  نقطه صفر است. تا چند روز آینده جهان شاهد یکی از مهمترین اتفاقات سالهای اخیر خود در حوزه صلح و امنیت بین المللی خواهد بود. گروهی از زبده ترین دیپلمات های هفت قدرت جهانی و منطقه ای در وین مشغول آماده سازی این اتفاق مهم اند. ساعت ها بر سر عبارات و واژه ها بحث و جدل می کنند تا شالوده محکمی برای این اتفاق بنا نهند. توافق احتمالی جامع بین «ایران و پنج بعلاوه یک» شایسته نامیده شدن به عنوان یکی از اتفاقات مهم در عرصه صلح و امنیت بین المللی است و نقطه عطفی در تحولات خلع سلاحی خواهد بود. می تواند مبنایی برای سایر نمونه های آینده باشد و ساخت های جدیدی برای معماری خلع سلاحی نظام بین الملل در آینده بوجود بیاورد لذا نمی توان کتمان کرد که نه تنها برای خاورمیانه و چند قدرت جهانی بلکه برای روندهای آتی در حوزه خلع سلاح نیز اهمیت فراوان دارد.

پایبندی دو ساله تمامی طرف های این مذاکرات برای رسیدن به هدفی که طی روزهای آینده خبری خواهد شد، کارشکنی های ناتمام مخالفان و دلواپسان داخلی و منطقه ای و بین المللی این مذاکرات و فضای متفاوتی که پس از حصول به توافق احتمالی در خاورمیانه و در برخی از حوزه های نظام بین الملل تجربه خواهد شد، همه و همه تردیدی باقی نمی گذارد که "خبری در راه است..." ادامه مذاکرات تا یک هفته بعد از ضرب الاجل تعیین شده نشان دهنده عزم طرفین برای حل مسایل باقی مانده است. اینکه با هوشمندی رسیدن به توافق را قربانی زمان نکرده اند، نکته امیدوارکننده ای است. 

همه طرف های هفتگانه این مذاکرات، مانند تمام دو سالی که از آغاز آن گذشته است، قبل، هنگام و بعد از مذاکرات گمانه زنی ها، برداشت ها و تحلیل های خود را از جزء به جزء اتفاقات مرتبط با این مذاکرات دارند. هر تحرکی، رفت و آمدی، مقاله ای، سخنرانی و ... از یکی از طرفین این مذاکرات مبنای تحلیل ها و گمانه زنی های وسیع رسانه ای قرار گرفته است. هدف کلی و مشترک این مذاکرات برای تمامی طرف های آن یکی است و آن رسیدن به توافقی جامع بین ایران و پنج بعلاوه یک در موضوع برنامه هسته ای ایران است. ولی تردیدی نیست که ورای این هدف مشترک، هر یک از طرفین بویژه آمریکا و ایران به دنبال خواسته ها و اهداف خاص خود هستند. اهدافی که از پیش از شروع مذاکرات به دنبال آن بوده و احتمالا در جریان مذاکرات دچار تغییراتی نیز شده اند و حالا پس از دو سال مذاکره و عبور از چند مرحله حساس، امیدوارند که به تحقق آن اهداف بسیار نزدیک شده باشند.

برای رسیدن به اتفاق مهمی که در پیش است و هدف و اهدافی که طرفین مذاکره به دنبال آن هستند، باید چیزی به نام «متن توافق» در چندین صفحه نوشته و بر روی بند بند و عبارت به عبارت آن توافق شود. نگارش متن مدت هاست شروع شده است و پرانتز یک به یک مورد مذاکره قرار گرفته و نهایی شده اند ولی هنوز پرانتزهای مهمی باقی مانده اند که بیش از آنکه فنی باشند به نظر می رسد به شدت نیازمند تصمیم های سیاسی دو طرف اند تا متن نهایی و آماده اعلام پایان مذاکره شود. کسانی که تجربه کارهای بین المللی را دارند به خوبی می دانند که مذاکره بر روی متن، بویژه متونی که تمامی ابعاد سیاسی، حقوقی، اقتصادی، علمی، فنی(در یک حوزه مشخص)، امنیتی و حتی نظامی را توامان با هم دارد، کاری بسیار حرفه ای، سخت و به غایت حساس است.

فارغ از محتوای متن، طرفین این مذاکره به خوبی می دانند که چند صفحه ای که درحال نگارش است در نهایت باید ویژگی هایی داشته باشد که بتواند تامین کننده اهداف مورد نظر آنها باشد. این ویژگی ها می تواند برای تمامی طرف ها یکسان نباشد. طراحی این ویژگی ها می تواند تعیین کننده بخشی از استراتژی مذاکراتی طرفین باشد، دامنه انتظارات و تعهدات آنها را تعیین کند و نقاط قابل انعطاف و یا ایستادگی طرفین بر روی موضوعات را مشخص نماید. ویژگی هایی که باید بر هر دو بخش این توافق یعنی «برنامه هسته ای ایران» و «رفع تحریم ها» قابل بارگزاری باشند. در سرتاسر توافق جامع احتمالی، هر دو بخش شانه به شانه همدیگر پیش رفته و در روزهای باقی مانده نیز این چنین خواهد بود و همین دو بخش است که ساختار اصلی توافق را تشکیل می دهند؛ لذا تاثیر و تاثر هر یک از این دو بخش بر دیگری در متن، ویژگی های مورد نظر برای تولید متن را نیز از اهمیت بسیار زیادی برخوردار می کند.

طی دو سال گذشته و از میان موضع گیری ها و سخنرانی هایی که از مقامات عالی رتبه کشور منتشر شده می توان مختصات و ویژگی های یک توافق جامع مطلوب ایرانیان را استخراج کرد. ویژگی هایی که در صورت تحقق می تواند زمینه ساز تحقق اهداف مورد نظر ایران باشد. حتی می توان از این منظر نیز نگاه کرد که در صورت تحقق اهداف مورد نظر ایران است که این توافق واجد چنین ویژگی هایی خواهد شد.

از نگاه ایرانیان، توافقی که احتمالا طی روزهای آینده حاصل خواهد شد باید به صورت همزمان واجد ویژگی های سه گانه «پایدار»، «منصفانه» و «عزتمند» باشد. هر توافقی که بتواند این سه ویژگی ها را تامین کند، از نظر تهران توافقی مطلوب و قابل پذیرش است.

توافق «پایدار»

توافقی که عاری از تزلزل باشد. تزلزل زمانی بروز می کند که تردید و ابهام در مورد محتوای یک متن زیاد باشد. ابهام در متن می تواند آفت توافق باشد و توافق را دچار و در معرض تفاسیر و برداشت های مغرضانه و سیاسی آینده توسط نهادهای بین المللی مرتبط با این متن قرار دهد. مبهم رها نکردن تمامی بخش های متن توافق بویژه مواردی که مربوط به تعهدات طرفین می باشد می تواند متضمن پایداری توافق در آینده باشد. باید راه بهانه جویی ها و سیاسی کاری و اعمال نفوذ های آینده برای ارایه تفاسیر غیرفنی از متن توافق تا حتی الامکان بسته شده و به حداقل برسد. این واقعیت را باید پذیرفت که در صورتی که طرف مقابل بخواهد وارد بازی تفسیر و برداشت از متن توافق شود این ظرفیت و امکان را دارد که نهادهای بین المللی مرتبط با توافق را مجری و در خدمت برداشت ها و تفاسیر خود قرار دهد.

توافق «منصفانه»

توافقی که برای طرفین متعادل باشد و بین «تعهدات»، «امتیازات» و «سازو کارهای اجرایی» توافق رابطه ای منطقی برقرار باشد. توافقی که در چارچوب مقررات بین المللی و مبتنی بر حق و حقوق مسلم دولت ها و ملت ها برای پیشرفت در حوزه های علمی و فن آوری باشد. طرفین باید در قبال از دست دادن داشته های گذشته خود، که به پشتوانه آن به میز مذاکره آمده اند، داشته هایی جدید بدست بیاورند. داشته هایی متناسب با فضا و شرایط جدید که تامین کننده خواسته ها و انتظارات آنها از مذاکرات دو ساله باشد. معمول این است که گفته می شود در اینگونه موارد در صورتی که هیچ یک از طرفین نتواند به تنهایی احساس برد یا باخت کند، متن منصفانه و متعادل است و یا بعبارتی همه طرفین یا خوشحال باشند یا ناراضی از توافق. تعبیر دیگری که برای آن استفاده می شود «برد-برد» است.

توافق «عزتمند»

جزئی از اجزاء متشکله سیاست خارجی ایران طی سه دهه گذشته عزتمندی در تمامی عرصه ها و مناسبات بوده  است. فارغ از تعداد کشورهایی که در مقابل هیات ایرانی قرار می گیرند، این مذاکرات به خوبی نشان داد که طرف مقابل به خود اجازه نداده از موضع بالا با طرف ایرانی برخورد کند. امری که زمینه تحقق عزتمندانه این توافق را فراهم کرده است. بدون تردید حمایت عالی ترین مقامات کشور از تیم مذاکره کننده نقشی مهم در بخشیدن چنین کیفیتی به مذاکرات داشته است. طرف مقابل به خوبی متوجه این نکته شده است که هرگونه اعمال فشار بی مورد و ارایه انتظارات و پیشنهاداتی که طرف ایرانی احساس کند که فضای مذاکرات فضایی عزتمندانه نیست، می تواند تمامی تلاش های صورت گرفته را با شکست مواجه کند. به این باور رسیده اند که ایرانیان حاضرند سختی ها و مشکلات ناشی از یک توافق غیرعزتمندانه را تحمل کنند ولی تحت فشار، زیر بار چنین توافقی نروند.

نباید این موضوع را نادیده گرفت که رضایتمندی یا عدم رضایت از پدیده ها در روابط بین الملل به شدت نسبی اند و همین ممکن است در نهایت مانع اجماعی فراگیر، حداقل در سطح ملی، در ارتباط با سرنوشت نهایی مذاکرات گردد ولی این موضوع نباید مانع تلاش حداکثری برای رسیدن به توافق و تامین و تحقق اهداف مورد نظر کشور از این مذاکرات گردد. باید به تخصص، تجربه، دانش و توان هیات مذاکره کننده کشورمان اعتماد کنیم. حمایت های صورت گرفته از این تیم سرمایه ای معنوی برای آنهاست که به پشتوانه آن در تمام این دو سال با تمام وجود و توان خود از هیچ تلاشی برای رسیدن به توافق دریغ نکرده اند.

4949

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 432295

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
5 + 4 =