۱ نفر
۱۵ فروردین ۱۳۹۴ - ۰۲:۲۸

ماهواره فجر در ششم اسفندماه سال گذشته وارد جو زمین شد و سقوط کرد؛ اما این به معنی شکست مأموریت ماهواره فجر نیست، چرا که هر عدم موفقیت مقدمه‌ای برای موفقیت‌های آینده است.

عباس خاراباف: پس از مدت‌ها که خبری از فعالیت‌های جدی فضایی در ایران نبود، سرانجام سیزدهم بهمن 1393 ماهواره فجر با موفقیت به‌سوی مدار پرتاب شد تا بار دیگر موضوع فضا و فناوری فضایی در ایران توجه بسیاری را به خود جلب کند. پرتاب موفق ماهواره فجر ازجمله موفقیت‌های دل‌چسب فضایی در کشور بود طوری که به نظر می‌رسید کارشناسان و مجریان از این اتفاق بیشتر از پرتاب‌های فضایی گذشته خوشحال بودند.

نخست، اعتراف به اشتباه خود
گذشته از دلایل مختلفی که برای خرسندی و رضایت همگانی از موفقیت در پرتاب ماهواره فجر وجود داشت، موفقیت ماهواره فجر در ارتقای مداری نیز می‌توانست یک گام بسیار مهم در جهت ارسال ماهواره‌های سنگین‌تر و کاربردی آینده برای کشور به حساب بیاید. به همین دلیل با اشتیاق بسیاری در انتظار مشاهده نخستین علائم موفقیت اولیه در ارتقای مداری ماهواره فجر بودیم. همین اشتیاق موجب شد تا لحظه‌به‌لحظه به بررسی تغییر ارتفاع مدار و اعداد نقاط اوج و حضیض مداری در پایگاه‌های اینترنتی معتبر به‌صورت آنلاین بپردازیم. بدین ترتیب دقایقی پس از ارسال یادداشتی با عنوان ویژگی‌های فنی ماهواره فجر (که برای انتشار در سرویس دانش خبرآنلاین تهیه شده بود)، نیز مجدداً به یکی از پایگاه‌های اینترنتی مذکور مراجعه کردیم که عدد ارتفاع حضیض مداری را به اشتباه به جای ۲۲۹ کیلومتر، ۲۸۹ کیلومتر نوشته بود. اعتبار این پایگاه اینترنتی آن‌قدر بالا بود که فرض را بر آن گرفتیم که اتفاق مثبتی در ارتقای مداری رخ داده و بدون توجه کافی به این نکته که با شرایط فنی موجود امکان ارتقای مداری با چنین اختلافی در دو روز تقریباً امکان‌پذیر نیست، نتیجه گرفتیم که احتمالاً ماهواره فجر در ارتقای مداری نوعی موفقیت اولیه را کسب کرده است. پس‌ازآن بود که تیتر یادداشت «ویژگی‌های فنی ماهواره فجر» به «موفقیت اولیه ماهواره فجر در ارتقای مداری» تغییر کرد. چندساعتی پس از انتشار این مطلب، عدد ارتفاع حضیض مداری ماهواره فجر اصلاح شد و بنا به محدودیت‌هایی که در اصلاح مطالب منتشرشده وجود دارد، امکان اصلاح اشتباه رخ‌داده نیز از بین رفت.

موفق در پرتاب، ناموفق در ارتقای مداری
نزدیک به ۸۰ کشور در سراسر جهان درزمینه فناوری فضایی فعالیت می‌کنند و بسیاری از آن‌ها در این حوزه پیشرفت‌ها و دستاوردهای قابل‌توجهی نیز دارند. بااین‌وجود تنها ۱۰ کشور از توانایی پرتاب ماهواره به مدار برخوردار هستند که یکی از آن‌ها جمهوری اسلامی ایران است. وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، نخستین نهاد در یک کشور اسلامی است که توانایی تولید ماهواره‌بر را به‌دست آورده و موشک‌های ماهواره‌بر ایران با چندین پرتاب متوالی به‌خوبی نشان داده‌اند که این نوع از فناوری کاملاً تثبیت شده است. با پرتاب ماهواره فجر توسط یک ماهواره‌بر ایرانی، این توانمندی برای چهارمین بار در میدان عمل اثبات شد تا توانمندی کشور در تزریق ماهواره به مدار بیش‌ازپیش اثبات شود.

از موفقیت در پرتاب ماهواره فجر که بگذریم، شواهد مختلف نشان می‌دهد که این ماهواره کمتر از یک ماه در مدار باقی مانده و عمر مداری آن بسیار کمتر از میزان مورد انتظار بوده است. درحالی‌که اعلام شده بود ماهواره فجر 1.5 سال در مدار باقی خواهد ماند، پایگاه‌های مستقل اینترنتی گزارش داده‌اند که این ماهواره در تاریخ 26 فوریه 2015 / 6 اسفند 1393 سقوط کرده است. نزول مداری سریع این ماهواره نشان از عملکرد نادرست سیستم پیشرانش و رانش‌زاهای ماهواره‌ای دارد. بااین‌حال خبر پایان یافتن عمر مداری ماهواره فجر و عدم موفقیت در ارتقای مداری تاکنون توسط هیچ‌یک از نهادهای رسمی اعلام یا تأیید نشده است.

مأموریت‌هایی که موفقیت‌آمیز نبودند
در یک مأموریت فضایی مثل پرتاب ماهواره یا فضاپیما، مراحل و فازهای مختلفی تعریف می‌شود. از این مراحل می‌توان به پرتاب، قرارگیری در مدار اولیه، ارتقای مداری یا حرکت به مقصد نهایی، انجام فعالیت پیش‌بینی‌شده در حین مأموریت یا در مقصد نهایی و خروج از مدار یا بازگشت را عنوان کرد. هرکدام از این مراحل نیز می‌تواند بخش‌های مختلفی داشته باشد. در چنین مأموریت‌هایی ممکن است در مراحل یا بخش‌های مختلف مأموریت اتفاقی خلاف انتظار رخ داده و موفقیت کامل به دست نیاید. پایان عمر مداری ماهواره فجر نیز نشان می‌دهد که مراحل پرتاب و قرارگیری آن در مدار اولیه موفقیت‌آمیز بوده و در مرحله ارتقای مداری با عدم موفقیت مواجه شده است. بااین‌حال به دلیل اینکه در یک مأموریت فضایی، مرحله پرتاب و قرار دادن محموله در مدار اولیه، اهمیت بسیاری دارد، عدم موفقیت نیز در این مراحل بیشتر موردتوجه قرار گرفته و مشهورترین ناکامی‌های فضایی نیز در همین مراحل رخ داده است.

به‌عنوان‌مثال نخستین تلاش ایالات متحده آمریکا برای ارسال نخستین ماهواره به فضا با عدم موفقیت در پرتاب رخ داد و ماهواره‌بر به دلایلی در سکوی پرتاب منفجر شد. این انفجار اما نه‌تنها باعث دلسردی کارشناسان آمریکایی نشد، بلکه سال‌ها اقتدار را برای ناسا رقم زد. همچنین در برنامه فضایی آپولو، راکت ساترن ۵ بارها در مراحل مختلف دچار عدم موفقیت شد اما سرانجام این ناکامی‌ها یک موفقیت بزرگ در ارسال انسان به ماه را برای نخستین بار رقم زد.

از سال 1957/ 1336 (آغاز عصر فضا) تا سال ۲۰۱۴ / 1393 جمعاً ۵۴۲۴ پرتاب به فضا در مأموریت‌های مختلف فضایی رخ داده است که ۴۵۸ پرتاب با عدم موفقیت روبرو بوده است. در این میان بیشترین پرتاب‌های ناموفق فضایی در دهه ۱۹۶۰ / 1340 رخ داده (۱۶۷ پرتاب ناموفق از ۹۹۰ پرتاب) و بیشترین ضریب ناکامی نیز مربوط به سه سال اولیه آغاز عصر فضا است به‌طوری‌که ۴۴ درصد از پرتاب‌ها در آن زمان موفق نبود. همچنین در سال گذشته (۲۰۱۴) از ۹۲ پرتاب فضایی، ۴ پرتاب با عدم موفقیت مواجه بوده است. این اعداد نشان می‌دهد که درصد تقریباً بالای ناکامی‌های فضایی در سال‌های نخست تلاش به دستیابی به فضا، امری طبیعی به نظر می‌رسد.

در ایران نیز بنا بر اعلام منابع رسمی و خبرگزاری‌های داخلی در پرتاب راکت‌های کاوش حامل موجود زنده (میمون) دو بار (کاوشگرهای ۵ و ۶) عدم موفقیت رخ داده و طبق اعلام منابع غیررسمی و خبرگزاری‌های خارجی در پرتاب ماهواره‌های فجر و تدبیر چند بار (درمجموع ۲، ۳ یا حتی ۴ ناکامی اعلام شده در منابع مختلف) عدم موفقیت وجود داشته است. البته تاکنون عدم موفقیت در پرتاب ماهواره توسط هیچ نهاد رسمی تأیید نشده است.

چرا پرتاب موفق فجر شیرین‌تر بود؟
تا پیش از پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره ملی فجر، زمزمه‌هایی از عدم موفقیت در ارسال این ماهواره به مدار به گوش می‌رسید. طی چند سال گذشته هرازگاهی مسئولان فضایی کشور خبر از نزدیک شدن پرتاب ماهواره فجر می‌دادند و پس‌ازآن مدت‌ها خبری از پرتاب ماهواره نبود. رسانه‌های خارجی نیز بنا بر استدلال‌های خود پرتاب این ماهواره را ناموفق اعلام می‌کردند تا شایعات شکل‌گرفته رنگ و بوی واقعی‌تری به خود بگیرند. البته در چنین وضعیتی هرگز به‌طور رسمی از طرف مقامات ایرانی عدم موفقیت در پرتاب ماهواره فجر تأیید نشد. از طرفی اظهارات مسئولان طوری نبود که بتوان با قاطعیت نیز این اخبار را نیز تکذیب کرد. حتی بعضاً از طرف مجریان فضایی کشور از رخ دادن چندین شکست فضایی طی پرتاب‌های گذشته و بدون نام بردن از مورد خاصی خبر داده شد. پس از پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره ملی فجر نیز رسانه‌های خارجی موفقیت اخیر ایران را پس از کسب تجربه چندین شکست در پرتاب این ماهواره اعلام کردند.

حال در گذشته و جهت دسترسی به اهداف موردنظر چه عدم موفقیتی رخ داده باشد و چه نه، موفقیت امروز جمهوری اسلامی ایران در پرتاب چهارمین ماهواره تحسین‌برانگیز، شیرین و دل‌چسب است. حتی اگر به ادعای رسانه‌های خارجی شکستی در گذشته وجود داشته باشد، به نظر این موفقیت اخیر کسب شده بسیار شیرین‌تر و دل‌چسب‌تر خواهد بود.

آنچه مشخص است، در زمینه توسعه علوم و فناوری، به‌خصوص فناوری پیچیده‌ای مثل فناوری فضایی، شکست معنی ندارد و حوادث رخ‌داده عمدتاً تجربیات جدیدی هستند که سابقه قبلی از آن‌ها در کشور نبوده و امکان انتقال یا اکتساب آن‌ها از خارج نیز وجود نداشته است؛ بنابراین حتی اگر تصور کنیم پرتاب یک ماهواره ایرانی با ماهواره‌بر ایرانی چندین بار با عدم موفقیت روبرو شده باشد، نباید آن را شکست نامید بلکه این شکست پلی برای پیروزی‌های آینده است.

معمولاً شیرین‌ترین پیروزی آنی است که دسترسی به آن دشوارتر است. شاید اشک‌های شوق جاری بر صورت مهندسان فضایی در پایگاه پرتاب ماهواره فجر نیز نشان از دشواری مسیری بود که برای رسیدن مقصود طی شده است.

شکست، پل پیروزی
پاداشی برای شکست نیست و در تاریخ هم اغلب شکست‌ها ثبت نشده‌اند مگر آن‌هایی که پلی برای موفقیت‌های آتی بوده باشند. داستان توماس ادیسون یکی از معروف‌ترین داستان‌هایی است که در آن شکست پل موفقیت شده است. یکی از مهم‌ترین ابداعات ادیسون، طراحی و ساخت لامپ برقی است که نقل است این دانشمند پیش از رسیدن به نمونه موفق، ۱۰۰۰ بار شکست را تجربه کرده است. در آن زمان و پس از موفقیت یک گزارشگر از ادیسون می‌پرسد، «۱۰۰۰ مرتبه شکست خوردن چه حسی دارد؟» و ادیسون این‌طور پاسخ می‌دهد، «من ۱۰۰۰ بار شکست نخوردم، لامپ برقی اختراعی بود که ساخت آن ۱۰۰۰ مرحله داشت.»

شکسپیر معتقد است «موفقیت‌هایی که نصیب بشریت شده، عمدتاً در میان تحمل و شکیبایی بوده است» و جز این هم نیست. مطمئناً اگر ادیسون، در همان روزهای اول که پی کشف و اختراع بود، با اولین و دومین و صدمین شکست از میدان به درمی‌شد، هرگز، نامش با روشنایی گره نمی‌خورد.

خیلی از ما برخلاف ادیسون از شکست خوردن دوری می‌کنیم. درواقع، آن‌قدر درگیر این هستیم که مبادا شکست بخوریم که دیگر هدفمان پیروز شدن نیست. برای خیلی‌ها شکست یک کمبود به شمار می‌رود. این طرز تفکر مثل خیلی چیزهای دیگری که در مورد آن‌ها اشتباه فکر می‌کنیم، نادرست است. اشتباه کردن نه‌تنها حقارت نیست بلکه کسب ظرفیت اشتباه کردن برای پیروزی‌های آینده الزامی است.

5353

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 407140

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
3 + 4 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 26
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • بی نام RO ۰۲:۳۷ - ۱۳۹۴/۰۱/۱۵
    90 1
    اعتراف به اشتباه قابل تقدیره خبرآنلاین. تبریک میگم بابت این مطلب. امیدوارم همه مدیرای کشور هم یاد بگیرند که اعتراف به اشتباه باعث میشه اعتماد مردم بهشون بیشتر بشه نه این که هرجا موفق بودن عکس یادگاری بگیرن هرجا اشتباه کردن قایم بشن.
  • بی نام A1 ۰۲:۵۳ - ۱۳۹۴/۰۱/۱۵
    63 2
    شايد اگه اين خبر رو از راديو و تلوزيون هاي خارجي ميشنيدم خيلي ناراحت ميشدم ولي الان كه به اين زيبايي بخشي از واقعيت ها رو بيان كرديد احساس بدي ندارم. كاش خود مسئولين ميومدن ميگفتن و اينطوري حتي خوشحال هم ميشدم فرهنگ قبول اشتباه و شكست تو كشورم داره جا ميفته
  • محمد امین IR ۰۳:۳۵ - ۱۳۹۴/۰۱/۱۵
    2 24
    13 بهمن 94؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟
  • بی نام IR ۰۳:۴۰ - ۱۳۹۴/۰۱/۱۵
    1 46
    باز تو نوشتی خاراباف. خواهشا انقدر اطلاعات غلط ندید
    • بی نام A1 ۰۱:۳۳ - ۱۳۹۴/۰۱/۱۶
      12 2
      از طرز صحبت کردنتون مشخصه... باز تو...
  • بی نام IR ۰۴:۲۸ - ۱۳۹۴/۰۱/۱۵
    34 9
    میشه لطف کنند روی ماهواره های ایرانی اسم ایرانی بگذارند. فجر و مصباح و ... نام عربی هستند بهتر است روی این فناوریهای پیشرفته نامی پارسی گذاشته شود.
    • محمود BE ۱۷:۳۹ - ۱۳۹۴/۰۷/۱۲
      2 0
      ایران جزیی از اسلام هست
  • بی نام A1 ۰۴:۴۴ - ۱۳۹۴/۰۱/۱۵
    خب وقتی سازمان فضایی توسط رییس جمهور منحل میشه همین اتفاقات هم میفته...
    • بی نام A1 ۰۴:۵۰ - ۱۳۹۴/۰۱/۱۵
      36 6
      آخه چه ربطي داره؟ ماهواره رو صا ايران ساخته وزارت دفاع هم پرتاب كرده. سازمان فضايي نقشش چيه؟ نكنه كارمنداش قرار بود با دعا ماهواره رو نگه دارن تو مدار؟ يا با چوبي، طنابي؟ بعدش هم سازمان فضايي منحل نشد كه. رفت وزارت ارتباطات عزيزم
    • بی نام A1 ۰۴:۵۷ - ۱۳۹۴/۰۱/۱۵
      35 6
      خدايا اميدم فقط به توئه. فردا لامپ خونه شون هم بپره حتما ميگه چون سانتريفيوژها كم شد ... اي خدا
    • بی نام A1 ۰۴:۵۸ - ۱۳۹۴/۰۱/۱۵
      49 5
      راست ميگه سازمان فضايي نردبان هاي بلندي داره كه كارشناساش ميرن روش با دست ماهواره رو تو مدار نگه ميدارن
    • محمد A1 ۰۵:۴۵ - ۱۳۹۴/۰۱/۱۵
      35 5
      بعضی دوستان سعی میکنن از هر چیز بی ربطی برای کوبیدن رئیس جمهور استفاده کنن. همینطور ادامه بدید بلکه به آرامش برسید
  • میثم IR ۰۵:۵۵ - ۱۳۹۴/۰۱/۱۵
    18 2
    نخستین گام پیروزی ، اعتراف به شکست و درس گرفتن از اون هست. با توجه به روحیه ی مخفی کاری و فرافکنی و زیر بار مسئولیت شکستها نرفتن که من از مسئولان ایرانی سراغ دارم بعید میدونم همین گام اول هم به درستی بردارند.
  • بی نام A1 ۰۸:۰۰ - ۱۳۹۴/۰۱/۱۵
    15 3
    والا من از سقوطش ناراحت نیستم . همین چیزا باعث میشه که کشور های پیشرفت کنند . شکست و شکست و در نهایت پیروزی . من ناراحتم از اینکه نمیان با افتخار بگن ما یه پرتاب موفق داشتیم ولی در طول ماموریت پروژه شست خورد و تلاش بیشتری برای موفقیت در آینده خواهیم کرد . بلکه با این سکوت دل من رو نسبت به این قضیه چرکین می کنن که از این پرتاب ها دارن استفاده سیاسی می کنه دولت و این من رو ناراحت کرده . مخصوصا برخورد دوگانه و عجیب رئیس جمهور با موارد فضایی حمایت کلامی و بی توجی در عمل می دونم تایید نمی شه خبر × چون بار ها بهم ثابت کردی که فقط نظرات مخالف و تند همراه با چاشنی روشنفکری چاپ می کنی . من این رو برای نویسنده مطلب گذاشتم . باشه که به گوش یه نفر برسونه .
  • بی نام SE ۲۲:۰۵ - ۱۳۹۴/۰۱/۱۵
    18 10
    آيا نيروگاه بوشهر برق توليد مي كند؟
  • بی نام IR ۱۳:۳۰ - ۱۳۹۴/۰۱/۱۶
    11 2
    عیبی نداره ان شاالله سری بعدی موفقیت آمیز باشه آمریکا هم چندین بار با شکست مواجه شد
  • بی نام RO ۱۸:۵۵ - ۱۳۹۴/۰۱/۱۶
    25 5
    بسیاری از مردم کشورهای دیگر به غلط تصور میکنند که در ایران به زبان عربی حرف میزنند و فکر میکنند ما هم عربیم چون مسلمانیم آیا شایسته نیست برای اسامی همچون نام ماهواره ها ، نام موشکها ، نام خودروها و از این قبیل که در همه اخبار دنیا پخش میشود از نامه و اسامی کاملا پارسی استفاده کنیم؟
  • بی نام IR ۰۶:۲۷ - ۱۳۹۴/۰۱/۱۹
    3 7
    ارتفاع مداری احتیاج به نیروی محرکه داره . حالا حتی اگر ماهواره به اندازه یه پاکت سیمان باشه . این صفحات خورشیدی که رو این ماهواره بود مشخص بود که نمیتونه همچون نیرویی رو تامین کنه
    • بی نام IR ۱۶:۳۰ - ۱۳۹۴/۰۱/۱۹
      9 3
      وای یعنی تو فکر میکنی اون صفحات برای تامین نیروی محرکه هست این را که دیگه چند صد سال پیش نیوتون بد بخت گفت که اگر به ارتفاع مشخصی از سطح زمین برسیم نیروی گریز از مرکز ماهواره با نیروی گرانش برابر میشه در نتتیجه ماهواره بدون هیچ نیرویی بر اساس سرعت اولیه تا اخر زمون میچرخه اگه اطلاعاتتون کافی نیست لطفا نظر ندید اون صفحات خورشیدی هم برای شارژباتری صرفا برای ارسال سیگنال های مخبراتی است نه تامین نیروی محرکه
    • بی نام IR ۰۴:۵۶ - ۱۳۹۴/۰۱/۲۰
      1 2
      منم دقیقا توصیه خودتون رو برای خودتون پیشنهاد میکنم وقتی اطلاعات کافی ندارید کسی مجبورتون نکرده نظر بدید کسی هم بیقرار دیدن و خوندن پیامهای شما نیست پس یا اطلاعاتتون رو بالا ببرید یا بی خیال نظر دادن بشید...درسته که وقتی ماهواره به ارتفاع مشخصی برسه برای چرخش در مدار دیگه نیازی به نیروی محرکه نداره ولی اینجا بحث سر ارتقاء مداریه نه چرخش در مدار و ارتقاء مداری هم بی برو و برگرد نیاز به انرژی داره
  • بی نام A1 ۰۷:۵۷ - ۱۳۹۴/۰۱/۲۰
    1 0
    آخه خوش تیپ داره تغییر مدار رو می گه نه گردش درمدار . یه خورده مطالعه کن ازجند صد کیلومتری تا چند هزارکیلومتری رو می گن مدار .
  • بی نام IR ۰۸:۱۴ - ۱۳۹۴/۰۱/۲۰
    0 1
    ای بابا حالا نیاز به این همه داستان تعریف کردن نداره که؟ مثل مرد بگو شکست خوردیم. ناسا با اون همه عظمتش سوتی میده.
  • محمدرضا RO ۱۹:۰۸ - ۱۳۹۴/۰۱/۲۰
    2 0
    امیدوارم در با سرعت بیشتری در علوم فضایی پیشرفت کنیم و دارای ماهواره های با طول عمر بیشتر بشویم.
  • ؟ A1 ۲۲:۳۷ - ۱۳۹۴/۰۱/۲۱
    4 0
    فکر کن این اتفاق تو دولت قبل رخ میداد فکر کن الان پیراهن عثمان شده بود
    • بی نام IR ۰۳:۵۰ - ۱۳۹۴/۰۱/۲۳
      1 0
      بحث علمی نباید سیاسی بشه . این اتفاقات طبیعیه . فقط باید درس بشه برا آینده
  • مهدی A1 ۰۴:۲۲ - ۱۳۹۴/۰۳/۰۵
    0 3
    خبر انلاین قسمت از متن نوشته بودید انسان وارد کره ماه شد اما کاملا اشتباله است هیچ انسانی وارد کره ماه نشد. قابل توجه کاربران.