دریاچه ارومیه چطور از خشکی نجات پیدا کرد؟/ 8سال تا سلامتی کامل دریاچه

آرزو رستم‌زاد: بزرگترین دریاچه داخلی ایران که رویایی­ترین روزهایش را در اوایل دهه 70 تجربه کرده بود، به فاصله یک دهه وارد بحرانی شد که هنوز ادامه دارد. بحرانی که با ساخت و سازهای گسترده در مسیر دریاچه، استفاده بی­‌رویه از منابع آبی حوضه دریاچه و سدسازی­‌های گسترده روی رودخانه­های ورودی به ارومیه ایجاد شد و خشکسالی‌های دهه 80 هم آن را دامن زد.
این بحران تا جایی بالا گرفت که تصاویر ماهواره‌ای در سال 94 نشان می­‌داد دریاچه ارومیه ۸۸ درصد از مساحت خود را از دست داده و تراز آن 8متر کاهش یافته است. این یعنی دومین دریاچه شور دنیا، در سال 94 بدترین وضعیت یک قرن اخیر خود را تجربه کرد. 

روند تغییرات تراز دریاچه ارومیه در قرن اخیر

با وجود این، بارش­های خوب پاییز و زمستان گذشته ورق را برگرداند و 700کیلومتر مربع از سطح دریاچه آبگیر شد و تراز دوباره بالا آمد تا دریاچه ارومیه به رکورد خود در سال 1391 نزدیک شود. وضعیتی که کارشناسان، آن را تثبیت دریاچه ارومیه می‌نامند و می‌گویند سیر قهقرایی دریاچه متوقف شده و از حالا به بعد، می‌توان به خوب شدن حال ارومیه امیدوار بود.

تیمار دریاچه

بهتر شدن حال دریاچه ارومیه اما فقط به خاطر بارش‌ها نیست. ستاد احیای دریاچه ارومیه هم که از سال 1392 تشکیل شد، در دو سال و نیم گذشته طرح‌هایی را اجرا کرد که علاوه بر تثبیت روند خشکی دریاچه ارومیه، آن را در مسیر بازگشت به شرایط مطلوب خود قرار داد. این طرح‌ها راه را برای ادامه ساخت و سازهای آسیب­‌زا بست، از هدر رفت آب‌های ورودی به دریاچه جلوگیری کرد و سعی کرد فرهنگ کشاورزان را در استفاده از آب دریاچه تغییر دهد.

در جدول زیر برخی از طرح‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه را که باعث بهبود وضعیت دریاچه شده، می‌بینید؛

اگرچه دریاچه ارومیه در دو سال گذشته توانسته به وضعیت نسبتا با ثباتی برسد، اما این برای جبران تغییراتی که در یک دهه گذشته داشته، کافی نیست. برای آن که دریاچه ارومیه دوباره به وضعیت مطلوب خود، یا همان تراز اکولوژیک برسد، برنامه­ای تا سال 1402 پیش­بینی شده که تراز آن را طبق نمودار زیر به طور تدریجی افزایش می‌دهد.

چرا دریاچه ارومیه مهم است؟

دریاچه ارومیه بزرگ‌ترین دریاچه شور خاورمیانه است که حوضه آبگیر آن بیشتر از 3درصد مساحت ایران را تشکیل می‌دهد. این دریاچه حتی امروز که مساحت آن به 6هزار کیلومتر مربع کاهش یافته، ۲۵امین دریاچه بزرگ دنیا است و همچنان با حفظ کیفیت آب خود، دومین دریاچه شور جهان به حساب می‌آید.

تاثیر این دریاچه اما بر اقلیم مناطق اطرافش خیلی بیشتر از این هاست. خشک شدن ارومیه می‌تواند هوای معتدل منطقه را تبدیل به هوای گرمسیری با بادهای نمکی کند، کشاورزی منطقه را از رونق بیندازد، آلودگی‌های ناشی صنایع فلزی را در منطقه گسترش دهد و باعث شیوع بیماری‌های تنفسی شود. به همین دلیل حفظ دریاچه ارومیه که حالا تنها 22درصد از اندازه اولیه آن باقیست، تبدیل به یک برنامه جامع شده که نه تنها دولت، بلکه فعالان مردمی هم خواستار اجرای آن هستند.

از رهگذر همین توجه‌ها هم بود که چند ماه قبل لئوناردو دی‌کاپریو در جایگاه یک هنرمند فعال محیط زیست، از وضعیت دریاچه ارومیه ابراز نگرانی کرد و موج جدیدی از توجه‌ها را به وضعیت این دریاچه رقم زد.

حالا دریاچه ارومیه صاحب بیشترین میزان اعتبارات ملی و ستاد بحران برای اجرای طرح بیابان زدایی است و قرار است با صرف 60 میلیارد تومان از 85 میلیارد تومان اعتبار تصویب شده برای بیابان زدایی در کشور، صرف جلوگیری از هجوم طوفان‌های نمکی ارومیه به استان‌های آذربایجان شرقی و غربی شود.

۴۷۴۷