بدون شک مراکز کتابخانه ای بزرگ در کنار کارهای روزمره، باید به فکر کارهای ماندگار و درازمدت هم باشند، و این درخواست، البته و تنها شامل مراکز کتابخانه ای نیست، بلکه در عرصه فرهنگ، وزارت ارشاد و مراکز مشابه باید دست به کارهای بزرگ، خلاقیت های نوین، و اقداماتی که در پیشرفت کلی علم و دانش و فرهنگ موثر باشد و در دراز مدت بکار آید، دست بزنند.
این در حالی است که مراکز مزبور، اغلب گرفتار روزمره گی هستند، و این هم به خاطر مشکلات مالی است و هم مدیریت های دیمی. آنها غالبا برای هزینه پول مختصر و نیز برای ایجاد سروصدا، دست به کارهایی چون بزرگداشت و رونمایی می زنند، دو پدیده ای که این روزها در ایران عالم گیر شده و مانند برخی از طرحهای شبه بزرگ، مشابه آن در خاورمیانه وجود ندارد!
در اینجا می خواهم یک نمونه از این اقدامات را پیشنهاد کنم، هرچند بعید می بینم کسی به آن توجه کند، اما وظیفه بنده و امثال بنده این است که تا جایی که دستمان می رسد این قبیل پیشنهادها را مطرح کنیم.
طی سالهایی که اینترنت به فریاد پژوهشگران رسیده و هر چیز و ناچیز را در اختیار آنان قرار می دهد، نوعی سردرگمی تازه ای ایجاد شده که که نامش را می توان جستجوی بی حاصل گذاشت. بگردیم، واز گشتن بیهوده و بی روش، خسته شده، عاقبت به یافته های غلط برسیم و ناامید بر گردیم.
برای حل این معضل، اقدامات هوشمند فراوانی به صحنه آمده که در حوزه پژوهش، یکی از پیشرفته ترین آنها در گوگل خود را نشان داده است. مطمئنا کارهای دیگری هم انجام می شود که ما از آن آگاهی نداریم.
اینجا به خصوص مقصود من یافتن عکس است. برای مثال یافتن عکس یک شخص، با یک جستجوی ساده ممکن است، اما به طور طبیعی، بهترین کار آن است که در سایت های ویژه ای جستجو شود که مخصوص عکس رجال ایجاد شده است. در جای دیگری اشاره به کتابخانه های تخصصی دیجیتال کردم، در اینجا تاکیدم روی وبسایت ویژه ای است که برای عکس باید ایجاد شود. در زمینه یافتن عکس به صورت دیمی، روشن است که جستجوی عمومی نمی تواند دقیق باشد، در حالی که وجود یک وبسایت نیرومند در این زمینه، کار را بسیار آسان می کند. در این زمینه، کارهای جالبی در فرنگ و ینگه دنیا صورت گرفته و گاه آمارهایی از تصاویر شش میلیونی داده می شود که از کتابهای و آرشیوهای قدیمی فراهم آمده است.
اما در ایران چه اقدامی صورت گرفته است؟
آنچه ملاحظه می کنیم این است که هر از چندی، مشتی عکس از برخی از آلبومها وارد وبسایت های تبلیغی شده و برای پر کردن ساعات تفریح عرضه می شود. این تصاویر معمولا بدون توضیح، یا همراه با توضیحات غیر فنی و گاه ناصحیح است که مشتی اطلاعات غلط را هم وارد اینترنت کرده و مردم را گرفتار مشکل می کند.
در حال حاضر تعداد زیادی وبسایت ایرانی هست که اختصاص به تصاویر و حرفه عکاسی دارد، اما در اینجا به خصوص بحث من در باره لزوم ایجاد یک وبسایت با ارزش از تصاویر رجال قدیمی است که بتواند نیاز مراجعین را به صورت هوشمند و دقیق با اطلاعات درست برآورده کند.
همه می دانیم که در مراکز اسنادی ما، ده ها هزار عکس هست که بسیاری از آنها به مرور زمان در حال نابودی است. بخش مهمی از این تصاویر در دانشگاه تهران نگهداری می شود که تعدادی را سال ها پیش آقای قاسم صافی منتشر کرد و باقی مانده آن حتی اگر اسکن شده باشد، روشن نیست یا دست کم بنده نمی توانم در چه وضعیتی است. مهم این است که چطور باید در دسترس قرار گیرد و مگر اینها سرمایه های عمومی نیست که باید به نوعی در اختیار قرار گیرد.
به علاوه، آرشیو های خصوصی بیشماری وجود دارد که صدها هزار عکس در آنها نگهداری می شود و در حال حاضر به دلایل فنی و نبودن یک وبسایت جامع با برنامه ریزی برای گردآوری همه اینها، خارج از دسترس قرار دارد.
افزون بر آنها، تعداد زیادی تصویر در کتابهای چاپی قدیم هست که معمولا پس از چاپ آن عکسها در آن کتابها، اصل آنها از میان رفته و امروز در لابلای قفسه های کتاب نگهداری می شود. این ها نیز شاید بالغ بر دهها هزار عکس می شود.
اکنون درخواست این است، آیا مرکزی در ایران هست که بتواند یک وبسایت جامع از رجال ایران از همه این مصادر فراهم کند؟
این البته یک گوشه ماجراست، بخش دیگر آن عکس از مناظر و بناها و شوارع عام و غیره و غیره است که بسیاری از آنها برای پژوهش های دانشجویی و تحقیقاتی مورد نیاز است و معمولا وقتی ساده بدست نیاید، دانشجو یا نویسنده از آنها صرف نظر می کند.
در اینجا برای نمونه، تعدادی عکس را در برخی از کتابهای قدیمی که به مرور و از سر تفریح گردآوری کرده ام خواهم گذاشت که روشن شود اگر فقط همین کار ادامه یابد، بیش از چندین هزار عکس از چهره های برجسته عالم خواهیم داشت و در وقت لزوم می توانیم از آنها استفاده کنیم.
عشقی
احمد کسروی
نظر شما