در دنیای کنونی، فضای سیاسی، فضای غالب جوامع را تشکیل می دهند. مساله حقوق بشر، جهانی شدن، سازمان جهانی تجارت، شبکه های اجتماعی، فضای سایبری همه و همه، با ابزارهایی هم چون اینترنت و شبکه های تلویزیونی ماهواره ای بیش از همیشه به فضای پیش بینی شده مک لوهان از دهکده جهانی نزدیک شده است.

بنا به انديشه مك لوهان زماني فرا مي رسد كه زمان و مكان بر هم منطبق مي شوند و جهان به دهكده اي كوچك تبديل مي شود. اكنون اين شرايط فرارسيده است. با اعمال تحريم از سوي غرب، نفت ايران كمتر فروش مي رود و نرخ برابري پول ملي در برابر ارزهاي خارجي كاهش مي يابد. فضاي سياسي حاكم بر اين شرايط تامل برانگيز است. بين دو مكان فاصله اي وجود دارد كه به آن «فضا» مي گويند، اين مكان ممكن است دو شهر، دو محله اي از يك شهر، دو فرد و يا دو جريان باشند. بهرحال بين آنها براي تعامل و ارتباط فضايي براي تعامل و مبادله برقرار است. امروزه مديريت «فضا» از اهم امور شمرده مي شود. آنجا كه كوچكترين اتفاق و رويداد در يك نقطه عالم، مي تواند بسرعت به نگاه و گوش همگان در سراسر گيتي برسد و رويدادي مستقيما از يك سوي گيتي بسوي ديگر مخابره شود و در همان زمان مشاهده شود، نمي توان فضاي بسته اي را بوجود آورد. براي اينكه فضايي جهاني نشود نمي توان جلوي فضاي «جهاني شدن» را گرفت زيرا در آن صورت «جهاني كردن» روي خواهد داد كه وجهي امري است كه در آن اراده ها تحميلي است و راه گريزي نيست. اما در وجه جهاني شدن، مي توان تعامل كرد و فضا را مديريت كرد. جهاني شدن فضايي تعاملي و داد و ستدي است. نوعي معامله فرهنگي است، بازاري است براي عرضه و تقاضا. از اين روي رويدادها در اين فضا هم چون قانون ظروف مرتبطه عمل مي كنند.
اكنون فضاي سياسي تحميل شده به ايران از خارج، برداشته شده و فضاي جديدي شكل گرفته است. فضاي سياسي تحريم، بيش از عمليات مستقيم تحريم در زمينه هاي بيمه و بانك و حجم صادرات و واردات كالا، بر ايران تاثير منفي داشته است. اگرچه بر روي اقتصاد تبعات مستقيم نداشت، ولي تبعات رواني آن تاثيري كاراتر از تاثير مستقيم داشته است. چهار قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل در پرونده هسته اي عليه ايران، از آن جمله بود. فضاي اقتصادي متاثر از اين فضاي سياسي به تحولاتي در آغاز كند و در درازمدت تند منجر شد. از سويي ديگر تحريمهاي يكجانبه غرب عليه ايران به تدريج فضا را بسته تر كرد كه از بيمه و بانكداري گرفته تا واردات و صادرات را تحت تاثير قرار داد. در اين فضاي سياسي، رسانه هاي غربي و امپرياليسم خبري يك دست عمل مي كردند و در داخل كشور ضعف مديريت در رسانه ها بر شدت جريان دامن مي زد. در اين فضا رسانه ملي هم چون راديو و تلويزيون نتوانست با مديريتي بايسته به ياري فضاي اقتصادي بشتابد كه نيازمند بكارگيري همه توانهاي ملي كشور براي فائق آمدن بر اين فضاي بسته بود. اقتصاد ملي ايران امروز بيش از گذشته توان رويارويي با مشكلات پيش رو را داراست، اما سرمايه هاي اجتماعي به اندازه توان و ظرفيت خود بكار گرفته نشده است. بهبود فضاي كسب و بازار رقابتي مي تواند قدرت و كارايي عرصه توليد را در جامعه بالا ببرد. توجه به سند چشم اندازه بيست ساله جمهوري اسلامي ايران، توجه ويژه به اصل 44 قانون اساسي و راهكارهاي اصولي آن براي بهبود شرايط اقتصادي اگر به نحو درستي بكار گرفته شود، امروز مي تواند به چرغ هدايتي براي فضاي اقتصادي ايران تبديل شود، هر چند اقتصاد ايران امروز هم مي تواند از مواهب آن در صورت بازنگري و كارامدتر كردن آن، براي بهبود فضاي كسب و كار و بازار رقابتي بهره مند گردد. كشور از نظر اقتصادي ياراي رو برو شدن و تامين نيازها را در حد معقول و به اندازه رفع نيازهاي اساسي داراست، اما در مجموع به علت ضعف و سوء مديريت در زير ساختهاي اقتصادي در درون زنجيره تامين، ناكارامدي دارد. براي بر طرف كردن اين ناكارامدي بايستي ابزارهاي كارآمدي بكار گرفت تا بتواند ياراي روبرو شدن با مساله را داشته باشد. تا كنون ابزارهاي قانوني زيادي بكار گرفته شده است. مردم از نبود قانون در رنج نيستند، اما مديريت سياسي فضاي اقتصادي با بهره گيري از فضاي اقتصادي و قانون مي تواند سودمند باشد كه بيشتر جنبه روحي رواني دارد كه به امر سرمايه هاي اجتماعي مربوط مي شود.
نمي توان سوخت را گران كرد و منتظر گراني ديگر كالاها و خدمات نبود. در جدول داده ستانده اقتصاد هر عاملي تغيير كند بر ديگر عوامل و عناصر جدول تاثير مي گذارد، اگرچه ضرايب متفاوتي داشته باشند. آناني كه اين فضا را به نفع خود مديريت و بزعم خود با آن منطبق مي شوند، به علت نبود فضاي سياسي مديريت شده از سوي رسانه هاي ملي همگاني است. در يك تامل در بخش غير متشكل اقتصاد در مي يابيم كه سازمانهاي غير رسمي موفقتر از سازمانهاي رسمي عمل مي كنند. زيرا آنان براي اعمال اراده خود انسجام و هماهنگي دارند و مي توانند فضا را به نفع خود در اختيار بگيرند. آن زمان كه اقتصاد دانان كشور اثرات گراني سوخت را بر ديگر بخشهاي اقتصاد محاسبه كردند، بايد اين مساله بصورت مساله اي ملي از طريق رسانه ملي به صور گوناگون، در قالب نمايشهاي طنز تا ميزگردهاي تخصصي به گوش ملت مي رسيد و آنان را با تبعات بعدي و حقوق مصرف كننده آشنا مي كرد و مي توانست از فضاي سياسي ايجاد شده بر فضاي اقتصادي جلوگيري كند. گفته مي شود كه در كشور حدود 8/1 ميليون واحد صنفي وجود دارد. در اين صورت تقريبا براي هر 10 خانوار يك واحد صنفي وجود دارد. يعني هر 10 خانوار ناگزير هستند كه هزينه زندگي يك واحد صنفي را بپردازند. اين سيستم و نظام به اين معني است كه بخش توليد با ناكارامديهايي روبروست كه امكان ايجاد اشتغال مولد فراهم نشده است و اشتغال نيروي انساني در بخشهاي غير مسئول متراكم شده است. گراني از جنبه اي به زياد شدن دست در چرخه تامين كالا نيز بستگي دارد. ممكن است تبعات گراني به كاهش سرمايه هاي اجتماعي منجر شود كه در نوع خود مي تواند تبعاتي منفي داشته باشد كه از طريق مبارزه عدمي بر جامعه و ساختار قدرت تاثير گذار باشد. با بهره گيري از اين فضاي سياسي، برخي تاثيرات منفي از سوي فضاي بيروني بدرون نفوذ مي كند.
بلافاصله پس از امضاي موافقتنامه بين اعاي 1+5 ايران اهد باز شدن فضاي بين المللي بروي ايران است. بازديد وزير دارايي آلمان، وزير خارجه فرانسه، وزير خارجه بريتانيا و بازگشايي سفرات اين كشور در تهران و بازگشايي سفارت ايران در لندن، شاخصهاي خوبي براي فعاليتهاي اقتصادي ايران است. بازديد مقامات شركتهاي بين المللي از جمله بنز از ايران و علاقه مندي كشورهاي اروپايي به سرمايه گذاري در ايران و ورود به بازر سهام نويد بخش است كه بايد براي اين همه جلب و جذب سرمايه، فضاي سياسي را اماده نمو تا فضاي اقتصادي بستري لازم براي فعاليتهاي اقتصادي و سرمايه گذاري باشد. برند سازي و تاسيس و تشكيل كنسررسيومهاي صادراتي و شكل دادن به تشكلهاي صادراتي براي كسب وجه در بازارهاي مقصد كالاهاي ايراني، امري كه نيازمند بررسي و ساختارسازي براي توسعه صادرات است.
اكنون كه فضاي اقتصادي مي تواند تحت تاثير فضاي سياسي قرار گيرد، شايسته است با تامل به اين فضا نگريسته و آن را مديريت كرد. جو رواني ناشي از تغييرات و تحولات فضاي اقتصادي مي تواند با مديريت كارامد خنثي شود كه به قدرت رسانه ملي باز مي گردد كه در صورت مديريتي كارامد توان مديريت فضا را هم از جهت سياسي و هم اقتصادي داراست. اگرچه راديو تجارت فعاليت دارد و كانال تلويزيوني بازار در رسانه هاي ملي كه برنامه هايي پخش مي كنند، مي تواند مطرح شوند، ولي اين امر بستگي به نحوه و مدت استفاده از اين امكانات دارد. لازم به نظر مي رسد كه در برنامه ها و ميان برنامه هاي شبكه هاي سراسري، مديريت فضاي اقتصادي مورد عمل قرار گيرد و نه مستقيم، بلكه در بين برنامه هاي عادي و پربيننده، فرايند تاثير گذاري و اطلاع رساني دنبال شود. براي مديريت سرمايه هاي اجتماعي بويژه در شرايط كنوني هوشمندي و كارايي لازم و ضروري است. آناني كه از اين فضا بهره مند مي شوند، بيشتر آناني هستند كه در جهت تخريب فضاي اقتصادي كشور راه مي سپارند. بيش از آنچه فضاي سياسي جهاني بر فضاي اقتصادي ايران تاثر منفي داشته باشد، فضاي اقتصادي داخلي و ملي است كه سبب رنجش مردم مي شود. بايد چگونگي كارايي شبكه هاي غير متشكل مورد بررسي قرار گرفته و نقاط قوت و ضعف آن شناسايي شود. به نظر مي رسد كه اين شبكه حتما نقاط قدرتمندي دارد كه مي تواند در شرايط دشوار كارايي داشته باشد، هر چند اين كارايي از نظر ارزشي منفي و ضد اخلاق است. ولي اكثريت جامعه با آگاهي مي توانند اين شبكه را از طريق ارزشهاي عمومي ناكارامد كرده و به مصداق سزاي گرانفروش نخريدن است، با آن مبارزه كنند. شبكه و زنجيره تامين از سوي همه دست اندركاران و فضاهايي كه برشمرديم بايد مورد ملاحظه قرار گيرد. در اين فضا بايد جامعه به اين سو حركت كند كه با وجود آموزه هاي ديني و اخلاقي در مذمت احتكار و گرانفروشي گام برداشته و مردم خود به بازرساني فراگير تبديل شوند تا بتوانند گراني را مهار كنند. هيچ سازماني هر قدر نيرو هم داشته باشد، به اندازه قدرت مردم و سرمايه هاي اجتماعي توان تاثير گذاري بر فضاي سياسي و اقتصادي را دارا نيست. ضربه اي كه بر مصرف كننده وارد مي شود، از درون و از سوي همان هم وطني است كه نفع خود را بر نفع جمع ترجيح مي دهد و به نوعي بي اخلاقي و سودجويي فردي پايبند است، اگرچه ضد ارزش است، اما از سوي اقليتي به ارزش تبديل مي شود. بايد از تبديل ارزشها به ضد ارزشها جلوگيري شود كه بازهم به بستر فرهنگي و مديريت سرمايه هاي اجتماعي مربوط مي شود. به فرموده حافظ: من از بيگانگان هرگز ننالم/ كه با من هرچه كرد آن آشنا كرد.
بهرحال روند شكل گيري بازار در شرايط امروزي با مولفه هاي گوناگوني روبروست كه نشات گرفته از فضاي سياسي و اقتصادي است. در بعد سياسي بيشتر مولفه هاي خارجي و در بعد اقتصادي مولفه هاي داخلي بيشتر تاثير گزارند. ابعاد اين فضاها در بالا نشان داده شد.

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 452879

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
1 + 1 =