تلگرام و بهرۀ میراث مکتوب

در این روزگار می توان گفت که پدیدۀ تلگرام نماد برتر و مصداق اظهر، در تسخیر وقت مردم و پر کردن اوقات فراغت و اشتغال پیر و جوان شده است. این نه دیگر ویدئو و ماهواره است نه توئیتر و فیس بوک که بتوان با فتوا و مصوبه، سد باب مجاری آن شد. چه طبق اخبار واصله و روایات موثقه، عن قریب از ورای جو زمین حجم بالایی از اینترنت رایگان در اختیار همگان قرار خواهد گرفت، در این صورت دیگر کسی را یارای مقابله نیست و مسدودیت و ممنوعیتهای مرسوم نیز راه بجایی نمی برد.

پس نباید با روشهای سنتی و مدیریتهای ریش سفیدی و امر و نهی های نخ نما، با این مسائل مواجه شد و بودجه های میلیاردی را صرف آن نمود. همگی شاهدیم که چگونه با ظهور این پدیده، میزان توجه و رویکرد مردم به ماهواره کاهش پیدا کرده است. آیا نباید از این گونه اتفاقات درس بگیریم؟ پدیده های جایگزین بهترین روش برای سوق دادن توجهات عامه به رویکردهای بهتر و پسندیده است. اگر می توانستیم از رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی و سمعی و بصری با این نگاه، تصمیمات مناسب اتخاذ کنیم، هیچگاه در موضع انفعال قرار داده نمی شدیم. اگر بجای تحریم موسیقی از جایگزینهای برتر و جذاب بهره می گرفتیم، هیچگاه نگران ترویج موسیقی های زیر زمینی نبودیم. اگر با پدیده کتابهای جلد سفید، مواجهۀ درست داشتیم و بجای حذف کلمات رقص و سینه و شراب و... موجب رواج این آثار نمی شدیم، می توانستیم به پیکر محتضر صنعت نشر کشور رمقی برسانیم و روشهای معقول و خردپسندی برگزینیم. طبعاً دیگر نگران رواج این همه بی بندباری و شلختگی فرهنگی نبودیم.

امروزه پدیدۀ موسوم به تلگرام، فکر و ذکر و وقت پیر و جوان و دانشگاهی و کارگر و بیکار را به خود مشغول کرده است. با پیدایی این فضای مجازی همگانی سهل الوصول، دیگر هیچ مانعی برای دسترسی در کار نیست. بازار فیلتر شکن فروشان کساد و مناهج فیلترینگ هم بی خاصیت شده است. اگر چه مع ذلک هنوز فیس بوک فیلتر است و از منظر بعضی علما حرام، اما ظهور پدیده‌های تلگرامی می تواند آزمونی باشد که با منع و ردع، واکنشها در رنگهای متفاوت ظهور می کند و حاصل آنها، چیزی نیست جز کاهش اعتبار مراکز اصدار و ابراز چنین نگرشهایی.

بسی فرق است میان دادن شناخت و افزایش اموزش، با هشدار و انذار مدام واظهار نگرانیهای پرتکرار. جامعۀ فهیم، جامعه ای است که اعلام را بجای اخطار برمی گزیند. در اینجا مخاطب من افراد نخبه، اهل فضل و پژوهش است که سرمایۀ آنها اوقات گوهربار عمرشان است که مدام در فکر اینند که چگونه این وقت را مدیریت کنند و نه از تلگرام بگریزند و نه چنان آلوده شوند که در گروههای مختلف در محضر همگان، مدام شریک مباحث رطب و یابس و بی ربط و یائس آنان باشند.

تلگرام را پدیدۀ حضورو غیاب مدرن می توان نام برد. گاه همه در منزل و در کنار هم حاضر، اما هر کس با گوشی خود از نظر دور و از میانه غایب و همزمان در گروههای مختلفی به گفت و گو و ارسال عکس و جوک و ...مشغول.

مهم تدبیر لوازم امور است و مدیریت حضور در این گروهها. چه حضور هرکس نماینده شخصیت اوست. چنان که به گفته شیخ اجل سعدی علیه الرحمه:

تا مرد سخن نگفته باشد/  عیب و هنرش نهفته باشد

جالب توجّه است که در این چند هفته اخیر و تلمذ در محضر یاران قدیم و جدید، شاهد مشق ادب حضور افراد مختلف بودیم، افراد را با نوع حضورشان سنجیدیم، آن کس که اهل ادب و رعایت اخلاق است شناختیم، از برخی ادب سخن گفتن را آموختیم و از برخی مدارا و تحمل مخالف را، از عده ای کم گوی و گزیده گوی چون درّ را و از قلیلی تجربه سخن لقمان حکیم را ... به هر روی مهم رعایت اعتدال است. نه اعتیاد پسندیده است و نه انقیاد. نه قطع ارتباط مطلوب است و نه اختیار انزوا.

در این چند صباحی که از عمر تلگرام می گذرد، گروه دوستداران میراث مکتوب تبدیل شده به مجمع مشاوران خبره و فرصتی زرین برای حل مشکلات و رفع معضلات این حوزه. طبعاً برای بنده بسی موجب شوق و شعف گردیده تا به کمک فضلای علاقه مند و به یاری همفکران و همدلان دردمند، به تداوم این راه امیدوار شوم و از مدیریت فردی بپرهیزم و به مدیریت همگانی و جمعی بیندیشم. شاهد این موضوع داستان لغو امتیازعلمی پژوهشی نشریۀ آینه میراث بود. من در بند تجدید نظر نبودم، اما از مباحث مفید و سازنده ای که دوستان در این گروه مطرح فرمودند، احساس مسئولیتم دوچندان شد و مرا از انصراف خود منصرف نمودند. گردآوری امضا از اعضای هیأتهای علمی دانشگاههای مختلف کشور- که تاکنون بالغ بر 150 امضا شده و گاه با تقریظ بزرگانی چون دکتر مجتبایی، معصومی همدانی و پرویز اذکایی و ... مزین شده- سندی تاریخی شد بر اعتبار میراث مکتوب و فعالیتهایش و نشریۀ آینه میراثش.

این اتفاق مبارک به مدد این پدیدۀ تلگرام کذایی که اسباب همگرایی و همفکری را فراهم کرد، رخ داد. همدلان را کنار هم گذاشت و منجر به تصمیماتی معقول و سازنده گردید. ان شاء الله این همکاریها و همفکریها تداوم یابد و ما روز به روز بتوانیم برای هموار کردن راه پژوهش نسخ خطی در کشور گامهای اساسی برداریم و موانع و آسیبها را برطرف نماییم.