یک ساعت پشت چرخ خیاطی؛ اعتراض هنرمند اراکی به خشک شدن تالاب‌ میقان

فهيمه حسن‌ميری: دختر جوان سیاهپوشی، در یك كویر، پشت یك چرخ خیاطی نشسته و بر پارچه سفیدی ماهی‌های قرمز می‌دوزد. این صحنه یك نمایش نیست، بخشی از یك فیلم سینمایی هم نیست، اعتراض یك هنرمند اراكی است به خشك شدن تالاب میقان.

لیلا فراهانی، 35 ساله، دانش‌آموخته و مدرس نقاشی است. او كه پیش از این چندین نمایشگاه انفرادی و گروهی در تهران و اراک برپا کرده و دغدغه‌های محیط زیستی دارد، برای یك پروژه دانشگاهی، اجرای پرفورمنسی نمادین،‌ در سوگ مرگ تدریجی تالاب میقان را انتخاب كرد. اگرچه عكس‌های این پرفورمنس در ابتدا، با عنوان اعتراض دختر آذربایجانی به خشك شدن دریاچه ارومیه در شبكه‌های اجتماعی منتشر شد، اما این هنرمند در گفتگو با ما از اجرای این اثر در تالاب میقان خبر داد، از اطلاع‌رسانی‌ نادرست گلایه كرد و البته تاكید داشت كه این سوگ، نه تنها برای تالاب میقان، بلكه برای تمام بلاهایی است كه بر سر محیط زیست می‌آید.

این پرفورمنس به چه شكلی اجرا شد؟

پرفورمنس درواقع یک هنر مفهومی و تركیبی است. این هنر تلفیقی از موسیقی، تئاتر و هنرهای تجسمی است که در آن، مسائل مختلف به شکل‌های گوناگون بنا به انتخاب هنرمند مطرح می‌شوند. این هنر در جهان بسیار شناخته شده است و تاثیرگذاری بالایی دارد. هنرمندان زیادی برای بیان دیدگاه‌‌ها و اعتراض و واكنش نشان دادن به اتفاقات پیرامونشان از این هنر استفاده می‌كنند. من هم به عنوان یك اقدام نمادین اعتراضی، به مدت یك ساعت پشت چرخ خیاطی نشسته بودم در حالی كه چهل متر پارچه سفید با ماهی‌های قرمز در محیط كویری اطرافم طراحی شده بود كه هر كدام یك معنی را به بیننده القا می‌كند. این كار در گرمای تابستان و ماه رمضان انجام شد و سختی‌های خودش را داشت اما با تمام این مشكلات از نتیجه كار رضایت دارم.

چرا چرخ خیاطی، پارچه و ماهی‌های قرمز؟

من در این كار از چند نماد استفاده كردم. اولین نماد انتخاب لباسی سراسر سیاه بود كه نشان دهم در سوگ محیط زیستی كه رو به نابودی می‌رود، در عزا نشسته‌ام. دومین مورد این كه در این پرفورمنس از چرخ خیاطی استفاده کردم تا نشان دهم شاید بتوانیم آسیب‌هایی كه به محیط زیست وارد می‌شود را ترمیم كنیم و آن را دوباره بسازیم. پارچه سفید نماد زمین و هوا بود و ماهی قرمز نماد موجودات زنده‌ای که نیاز به محیط سالم و پاک برای زندگی دارند، کویر هم كه نماد خشکی و کم‌آبی.

چطور شد كه تالاب میقان را انتخاب كردید؟

همیشه به نوبه خودم تلاش می‌كردم دستورات ساده‌ای را كه می‌شود برای آسیب نرساندن به محیط زیست اجرا كرد انجام دهم؛ كارهایی مانند نریختن زباله، استفاده نكردن از كیسه‌های پلاستیكی و ... وقتی قرار بود برای یك كار دانشگاهی، ایده‌ای را اجرا كنم، احساس كردم خوب است این كار را درباره محیط زیست انجام دهم. شهر اراک آلودگی‌های صنعتی زیادی دارد، محیط زیست، سلامت و حیات گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری این شهر در معرض خطر است و تالاب میقان هم یكی از آنهاست. احساس كردم این تالاب زیبا روزبه‌روز بيشتر در حال نابودي است و كسی به آن توجهی نمی‌كند. می‌خواستم با این اجرا توجه افراد جامعه و مسئولان محیط زیستی را به فاجعه‌ای که در حال رخ دادن است جلب كنم. مهم نیست كه این اتفاق در تالاب میقان باشد یا نقاط دیگر. با این كه از انتشار نادرست این خبر در شبكه‌های اجتماعی كه بدون اطلاع از درستی خبر آن را به دریاچه ارومیه مرتبط دانستند دلخورم،‌ اما در حقیقت این پرفورمنس،‌ اعتراض نمادینی بود به نابودی محیط زیست در هر كجای كشورمان و حتي به طور كلي روي این كره خاكی.

فعالان یا مسئولان محیط زیست هم در این اجرا حضور داشتند؟

نه متاسفانه از مسئولان محیط زیست دعوت نكرده بودیم؛ اما بعد از انتشار خبر اجرای این پرفورمنس، تماس‌هایی از سوی فعالان محیط زیست و اعضای یك انجمن فعال در این زمینه گرفته شد كه جای خوشحالی است خبر به گوش آنها رسیده و این اعتراض را شنیده‌اند.

به عنوان هنرمندی كه دغدغه محیط زیست دارد، فكر می‌كنید چطور می‌توان از ابزار هنر برای آگاهی‌رسانی بیشتر در زمینه مسائل مختلف اجتماعی و فرهنگی استفاده كرد؟

مسلما پیوند هنر و مسائل اجتماعی بسیار تاثیرگذار است. در تمام دنیا هنر، ابزار تاثیرگذاری برای بیان مشكلاتی است كه ممكن است پنهان باشند و كسی به آنها توجه چندانی نداشته باشد. من تصمیم دارم در آینده هم به اینگونه كارهای هنری ادامه بدهم و از این طریق، توجه مسئولان و مردم را به موضوعات مختلف اجتماعی و به عنوان مثال محیط زیست جلب كنم.

ايده شما در شبكه‌هاي اجتماعي مورد علاقه و حمايت بسياري از مردم قرار گرفت. انتظار چنین بازخوردی را داشتید؟

واقعیتش این است كه اصلا فكر نمی‌كردم چنین استقبالی از این كار صورت بگیرد. این نشان می‌دهد مردم واقعا به محیط زیست توجه نشان می‌دهند و اگر مسئولان كارهای لازم را برای آگاه‌سازی بیشتر مردم انجام دهند حتما تاثیرگذار است. فكر می‌كنم چون این كار با زبان هنر و با حس انجام شده بود تاثیر بسیار خوبی داشت و به همراهی‌های زیادی منجر شد. رسانه‌ها هم می‌توانند در این میان نقش بسیار موثری داشته باشند. در دیده شدن این كار همراهی‌های آقای مجید نوری به عنوان عكاس بسیار تاثیرگذار بود و سایر كسانی كه تلاش كردند این خبر به شكل درست و معتبر به گوش مردم برسد.

با انجمن‌ها یا متخصصان محیط زیست برای انجام ايده‌هاي بيشتر در ارتباط هستید؟

در حال حاضر به طور مستمر نه اما با بازخورد خوبی كه از این پرفورمنس گرفتم تصمیم دارم این كار را با همكاری متخصصان محیط زیست و انجمن‌های فعال در این زمینه در شهر اراك جدی بگیرم. نابودی این تالاب در درازمدت می‌تواند حیات ساکنان شهر اراک را به خطر بیندازد. تالاب میقان یكی از زیباترین تالاب‌هاست مخصوصا در زمان طلوع و غروب خورشید بسیار زیباست و می‌تواند از نظر گردشگری به رشد اقتصادی منطقه هم كمك كند اما متاسفانه از این ظرفیت‌ها استفاده نمی‌شود. نابودی جنگل‌ها، آلودگی‌ هوا، خشكسالی،‌ توجه به گونه‌های در معرض خطر گیاهی و جانوری و ... همه و همه مواردی است كه هر شهروند و هر شخصی كه مسئولیت سازمانی و جایگاه تصمیم‌گیری دارد باید به آنها توجه كند.

 چقدر امیدوارید بعد از این اقدام، اوضاع تالاب میقان بهتر شود؟

شاید جالب باشد بدانید كه «میقان» به معنای خوش‌باور یا چیزی است که هر که بشنود باور می‌كند. من هم به بهتر شدن اوضاع میقان و سایر تالاب‌ها كه در وضعیت خوبی نیستند امیدوارم. تالاب میقان ویژگی‌های بسیار مهم محیط زیستی را دارد و من نه تنها به عنوان یك اراكی بلكه به عنوان یك شهروند نگران محیط زیست، انتظار دارم با این اجراي نمادين، توجه مسئولان و مردم بیشتر به حفظ محیط زیست جلب شود.

عكس‌ها: مجيد نوري

47234