نشست نقد و بررسی «بایستههای پژوهشی در عرصه بینالمللی ادیان و مذاهب» با حضور اساتید مطرح حوزه و دانشگاه در دبیرخانه دینپژوهان در قم برگزار شد. در این نشست که از سلسله نشستهای علمی تخصصی دین پژوهی کشور بود، حجتالاسلام والمسلمین احمد مبلغی، استاد خارج فقه حوزه علمیه قم و رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس مباحث خود را در چند محور مطرح کرد.
ضرورت توجه به روششناسی در مطالعات بین الأدیانی
در ابتدا حجتالاسلام مبلغی به تبیین ضرورت توجه به روش شناسی در این حوزه پرداخت و در عین حال آن را از کارهای مهم و سخت علمی دانست و به عنوان یک راه کار پیشنهاد کرد: روش شناسی به عنوان یک رشتهی علمی در دانشگاه و حوزه تدریس شود.
او گفت: در بیان اهمیت پرداختن به روش شناسی باید گفت که برخی سؤالات علمی را فقط با تکیه بر شناخت از روشهای علمی خاص میتوان پاسخ داد.
رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس خاطرنشان کرد: تهیه لیستی از حساسیتها و اولویتها با توجه به مقتضیات میدانی خارج از کشور نیز یکی از ضرورتها برای مطالعات جهانی ادیان و مذاهب است؛ بسیاری از اولویتهایی که ما قائل میشویم اولویت واقعی نیست و با نگاه جهانی میتوان اولویتها را بهتر شناخت.
این استاد سطح خارج حوزه علمیه، «شیوه مطالعهی جمعی» را نیز یکی دیگر از نکات در ارتقای روشی مطالعات بین الادیانی دانست و افزود: متأسفانه که تا به حال موفقیتی در این زمینه نداشتهایم، اما این روش را میتوان از تجربه برخی کشورها فرا گرفت.
آمیخته سازی دانشهای هم افق چون «فقه و حقوق»
«آمیخته سازی دانشهای هم افق» هم از دیگر نکات روشی بود که رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی به آن پرداخت و گفت: در بسیاری از مطالعات جامعه امروز به این شیوه نیاز داریم همانند آمیخته سازی صحیح فقه و حقوق. البته این تجربه را برخی دارند مثل تجربهای که «سنهوری» (حقوقدان بزرگ عرب متوفی 1971میلادی) در آمیخته سازی فقه و حقوق کرده است، اما ما چنین تجربهای را در رابطه فقه شیعه با حقوق نداریم.
این استاد حوزه علمیه قم افزود: مطالعات ما باید متداوم و با عمق بخشی و پیشرفت تصاعدی باشد، بسیاری کشورها مطالعات 50 یا 100 یا 200 ساله دارند اما مثلاً در دفتر تبلیغات کاری شروع شد به نام «فلسفه فقه» اما پیگیری نشد و اکنون فقط مطالعاتی شخصی در این زمینه انجام میگیرد.
شناخت تأثیر گذاریها و تأثیر پذیریهای بیرونی
مبلغی شناخت تأثیر گذاریها بر بیرون کشور و تأثیر پذیریهای درون از بیرون را به عنوان دومین حوزه پیشنهادات خود عنوان کرد و ادامه داد: وقتی ما جهان بیرون و تأثیر اندیشهمان بر دیگران را نشناسیم کم کم به سمت موضوعاتی میرویم که اقبال عمومی به آن نخواهد بود و خود به خود حذف میشویم ـ به عنوان مثال ما ادبیات خوبی در آثار حوزوی نداریم ـ البته توجه به این تأثیر و تأثر از بیرون باعث تصحیح ذهنیت افراد نسبت به مسائل خواهد شد و به گونهای دیگر رفتار خواهند کرد.
او ادامه داد: نکته بعد شناخت تأثیر پذیری ما از بیرون است. چون جهان امروز چه بخواهیم و چه نخواهیم یک مجموعه به هم پیوسته است و بسیاری از موضوعات تأثیر جهانی میگذارند. در مقولات بسیار گستردهای موضوعات به صورت تبادلی و چرخشی پیش میروند، لذا نسل ما هم از فضای بیرونی تأثیر میپذیرد. بنابراین بخشی از پژوهشهای حوزه و دانشگاه باید معطوف به تأثیرات پذیرفته شده باشد. اگر چنین نباشد ما حرفهایی را میزنیم که مطلوب جامعه نیست. مثلاً اثبات خدا امروز مطرح نیست بلکه چگونگی ارتباط با خدا و زیباییهای جهان و رابطه انسان و خدا مطرح است. مسأله حقوق بشر هم از مواردی است که افکار عمومی ما از بیرون تأثیر میپذیرد و باید در تبیین آن کار پژوهشی کرد.
رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس، آخرین محور مباحث خود را حوزه «مناسبات» دانست که مهمترین حوزه پژوهشی بینالمللی است. در حوزه مناسبات اسلامی مثل رابطه شیعه و سنی، ما یک الگوی رفتاری نداریم و همین امر منجر به بروز هرج و مرج و مشکلاتی میشود. ما میتوانیم بر اساس فقه، عقل و شرایط اجتماعی جهان اسلام این الگو را تدوین کنیم؛ و میتوانیم از برخی الگوها در نقاط دیگر جهان نیز استفادهی گزینشی و مطلوب کنیم چون برخی کشورها توانستهاند ادیان مختلف را فیالجمله کنار هم قرار دهند مانند هند که با هم همزیستی مسالمت آمیز دارند. به عنوان نمونه در کشور هند سه مؤلفه را میتوان در کنار هم دید: یک: محبت اجتماعی؛ دو: معنویت اجتماعی مشترک؛ سه: احترام اجتماعی مشترک.
ضرورت ترسیم «الگوی مناسبات شیعه و اهل سنت»
او در ادامه برای ترسیم صحیح «الگوی مناسبات شیعه و اهل سنت» توجه به ذهنیت اهل سنت نسبت به مسائل مختلف مهم و ضروری برشمرد و مدیریت آیتالله بروجردی در این زمینه را یک نمونهی عالی برشمرد.
این استاد حوزه تدوین «مدل مناسبات با ادیان مختلف»، «الگوی مناسبات انسانی و فرا ادیانی» و «الگوی مناسبات شهروندی» را نیز موجب استفاده از فرصتها و دوری از چالشهای پیش رو دانست. مادامی که مطالعات ما ناظر به وضعیتهای بینالمللی قرار نگیرد، مطالعات داخلی به سمت موضوعات کهن و بیفایده پیش خواهد رفت و یا دچار اختلال در اولویت بندی و انزوای از جامعه خواهد شد.
بایستههای پژوهش در عرصه تبلیغ بینالادیانی
در ادامه جلسه حجتالاسلام دکتر سیدحسن اسلامی، در تکمیل مباحث مبلغی به لزوم تفکیک بین تحقیق و تبلیغ در عرصه بینالملل اشاره کرد و گفت: شخص در مقام یک پژوهشگر نباید همزمان به تبلیغ دین بپردازد زیرا موجب طرد از مجامع علمی خواهد شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب همچنین گفت: یک پژوهشگر در عرصه مطالعات ادیانی باید خود را فقط متخصص در یک رشته خاص بداند و از اظهار نظر در سایر مسائل پرهیز کند.
حجتالاسلام اسلامی توجه به یافتن زبان مشترک و منابع مورد استناد در عرصه جهانی را نیز بسیار مهم برشمرد و گفت: مثلاً در سطح جهانی کسی انجیل برنابا را مورد استناد قرار نمیدهد و ترجمههای موجود از انجیل نیز باید به تایید کلیسا رسیده باشد.
او کار پژوهشی را دارای دو وجههی نوشتن مقاله و ارائه در کنفرانسها دانست که محقق نباید از هیچ یک غفلت کند.
انتقاد از برخی دروس خارج
از دیگر سخنران این نشست، حجتالاسلام والمسلمین محسن غرویان عضو هیأت علمی جامعه المصطفی بود که با انتقاد از برگزاری برخی دروس خارج گفت: متأسفانه در برخی از دروس خارج به جای پرداختن به مسائل روز و حیاتی به مسائل مرگ و مسائلی از این دست پرداخته میشود.
او با بیان این که در حوزه علمیه آموزش زمینه ساز پژوهش است، افزود: زمانی که بیشتر اساتید درس خارج مباحت مربوط به مرگ و شبیه آن را در اولویت کار خود قرار میدهند، چگونه میتوان انتظار ارائه پژوهشهای روز از چنین طلابی داشت.
عضو هیأت علمی جامعة المصطفی با اشاره به سخنی از رهبر معظم انقلاب در زمینه سبک زندگی، ادامه داد: این که رهبری انقلاب میفرمایند باید سبک زندگی اسلامی ارائه شود، این سبک زندگی باید در همین دروس آموزشی و پژوهشها بررسی شود.
حجتالاسلام غرویان خاطرنشان کرد: مسائلی مانند بانکداری اسلامی، اقتصاد، سیاست یا مباحث روز مانند ازدواج سفید باید در دروس خارج مطرح شده و پیرامون آن پژوهش شود، اگر این کار صورت گیرد شاهد تأثیرگذاریهای بسیاری خواهیم بود.
در پایان این محفل علمی، اساتید حاضر نیز به بیان نکاتی در این زمینه مانند ضرورت تواضع علمی و گوش فرادادن به سخن دیگران و ضرورت پرهیز از جزمیت گرایی علمی پرداختند.
/6262
نظر شما