چرا مردم آن‌سوی مرزها به فیلم‌های کمدی ایرانی‌ها نمی‌خندند؟

 شرکت در جشنواره‌هایی که عموما رویکردی جدی دارند پیشکش، فیلم‌های کمدی سینمای ایران حتی در جشنواره‌های فیلم‌های کمدی دنیا هم پذیرفته نمی‌شوند یا تلاشی هدفمند برای حضور در آن و رقابت با دیگر آثار کمدی سینمای جهان نمی‌کنند.

اگر سیاستگذاری برخی جشنواره‌های مهم را مبتنی بر انتخاب فیلم‌های عموما تلخ و سیاه از سینمای ایران بدانیم و اذعان کنیم آنها تمایلی برای حضور چهره خندان و شادابی از کشور ما ندارند، اما این پیش‌فرض قابل تعمیم به جشنواره‌های کمدی و اکران عمومی کشورهای مختلف نیست و از این‌رو می‌توان دنبال دلایل کیفی، استاندارد نبودن و نداشتن زبان جهانی فیلم‌های کمدی ایران گشت. همه اینها ما را به واقعیتی تلخ و تراژیک درباره سینمای کمدی ایران می‌رساند که بشدت در صادرات خنده به جهان ناتوان است و باعث می‌شود همچنان مخاطبان جهانی، فقط آن صورتک گریان سینمای ایران را ببینند و بس.

فیلمنامه‌های بومی و بی‌قصه

سیروس تسلیمی، تهیه‌کننده و پخش‌کننده سینما درباره حضور نداشتن سینمای کمدی ایران در جهان به جام‌جم گفت: به نظرم این تفکیک از جانب سینمای جهان وجود ندارد که حتما فیلم‌های تلخ ما را بپسندد و واقعا اگر فیلم خوب و استانداردی از سینمای کمدی ایران ارائه شود، برای حضور در جشنواره‌ها یا اکران پذیرفته خواهد شد. منتهی اشکال سینمای کمدی ایران این است که فیلمنامه آن خیلی بومی نوشته می‌شود و مخاطب خارجی متوجه طنز و تکیه کلام‌های آن نمی‌شود. حتی اگر حرف‌ها و نشانه‌های فیلم‌های کمدی ایران به زبان مقصد دوبله هم شود، باز آنها متوجه نمی‌شوند، ارتباط برقرار نمی‌کنند و نمی‌خندند. درواقع با این شیوه، هیچ مخاطب خارجی، سینمای کمدی ایران را جدی نمی‌گیرد.

این فیلمنامه‌نویس در ادامه و در نقطه مقابل به تاثیرگذاری و ارتباط خوب مخاطبان نقاط مختلف جهان با فیلم‌های کمدی کشورهایی نظیر آمریکا، فرانسه و ایتالیا اشاره کرد و گفت: قصه سینمای کمدی این کشورها برای همه مردم قابل فهم است و تماشاگران از هر نقطه دنیا حرف آنها را می‌فهمند، بویژه در قدیم این مساله مشهود بود و به عنوان مثال مردم جهان ارتباط خیلی خوبی با کمدی‌های لویی دوفونس یا فیلم‌های کمدی مارچلو ماسترویانی برقرار می‌کردند. ما هم هنگام دیدن این آثار همانقدر در ایران می‌خندیدیم که یک تماشاگر اروپایی به آنها می‌خندید.

تسلیمی افزود: فیلم‌های کمدی ما بی‌قصه است و داستان روتین قابل درکی برای مخاطب غیرایرانی ندارد. حتی برخی از این فیلم‌های کمدی در شهرستان‌های دور هم با تماشاگر ارتباط برقرار نمی‌کند و انگار فیلمنامه این آثار بیشتر برای تهرانی‌ها نوشته می‌شود. وقتی تماشاگر ایرانی خیلی روی خوش به این قبیل فیلم‌های کمدی نشان نمی‌دهد، چه انتظاری داریم این فیلم‌ها خوشایند مخاطبان خارجی باشد.

جشنواره فیلم فقط کن و ونیز نیست

وی به ذکر خاطره‌ای جالب مرتبط با این موضوع پرداخت و گفت: چند سال پیش فیلمی کمدی به نام «تردست» تهیه کردم. وقتی اسپانیایی‌ها به بازار فیلم آمدند و عکس‌ها و پوستر آن را دیدند، با ذوق‌زدگی گفتند خیلی خوب است و ما حتما این فیلم را می‌خواهیم، اما وقتی فیلم را برای آنها نمایش دادم، گفتند جریان چیست؟ ما هیچ چیزی از این فیلم نفهمیدیم! این مساله فقط مربوط به این فیلم نبود و همچنان درباره سینمای کمدی ایران ادامه دارد. مگر این‌که فیلم کمدی، قصه عام‌تری داشته باشد و تماشاگران خارجی هم متوجه داستان فیلم شوند.

تسلیمی ادامه داد: جشنواره‌های جهان که فقط کن و ونیز نیست، ما کلی جشنواره فیلم‌های کمدی در دنیا داریم و می‌توانیم در آنها شرکت کنیم، اما کمدی‌نویس‌های ما بیشتر دنبال ردیف کردن جوک‌های فضای مجازی در فیلم‌ها هستند، حتی آن کمدی‌های نوع خوب را هم از فیلم‌های موفق آمریکایی در این زمینه برمی‌دارند. سازندگان فیلم‌های کمدی ایران هم با این دید نگاه نمی‌کنند که این آثار می‌تواند به عنوان یک محصول فرهنگی خوب در دنیا دیده شود. البته معتقدم همین سینمای کمدی که الان مد شده و فقط وابسته به دو سه بازیگر است و فروش هم می‌کند، یک دوره خاص و گذراست که بزودی تمام می‌شود.

بازی‌های کلامی غیرجذاب برای خارجی‌ها

ابراهیم وحیدزاده، کارگردان سینما درباره راه پیدا نکردن فیلم‌های کمدی ایران به جشنواره‌های جهانی به جام‌جم گفت: یکی از دلایلش این است تصور کسانی که در بخش دولتی برای جشنواره‌های جهانی فیلم می‌فرستند از گذشته این بود که شانس جایزه بردن فیلم‌های سیاه و آثاری که درد و غم و ناراحتی را به نمایش می‌گذارد، بیشتر است. به همین دلیل وقت، انرژی و نیروی خود را بیشتر روی آن کارها می‌گذارند. ضمن این‌که تعداد جشنواره‌های تخصصی دنیا خیلی زیاد است و از این میان تعدادی زیاد هم جشنواره فیلم‌های کمدی در دنیا وجود دارد. آن نگاهی که ممکن است درباره انتخاب گزینشی فیلم‌های تلخ و سیاه از جانب برخی جشنواره‌های سینمایی جدی وجود داشته باشد، در جشنواره‌های کمدی کمتر است.

جای خالی کمدی موقعیت!

کارگردان فیلم‌های مجسمه و شام عروسی درباره حضور نیافتن سینمای کمدی ایران در جهان و ارتباط پیدا نکردن با مخاطب خارجی افزود: دلیل دیگر این است که متاسفانه فیلم‌های کمدی ایران به کلام وابسته است و بازی‌های کلامی ایجاد کمدی می‌کند. وقتی این وضعیت برای کشوری دیگر چه زیرنویس و چه دوبله شود، مورد اقبال قرار نمی‌گیرد، آن جذابیت لازم را برای تماشاگران خارجی نخواهد داشت و آنها نمی‌خندند، چون درکی از این بازی‌های کلامی ندارند. وحیدزاده در ادامه گفت: اگر ما بخواهیم دنبال ساخت فیلم‌هایی باشیم که بیش از کمدی کلامی به تصویر و کمدی موقعیت متکی باشد، شانس بیشتری برای پیداکردن بازار جهانی و راهیابی به جشنواره‌های خارجی خواهیم داشت.

این کارگردان دلیل دیگر این موضوع را چنین عنوان کرد: اصولا فیلم کمدی نیش می‌زند و یک مقوله اجتماعی و فرهنگی را عریان می‌کند و در برابر چشم می‌گذارد، به این امید که با دیدن این فیلم راهی برای اصلاح و بهبود آن پیدا شود. متاسفانه این قضیه هم خیلی باب طبع و میل دست‌اندرکاران هدایت و حمایت و نظارت نیست و آنها بشدت از سخنانی از این دست می‌رنجند. درمجموع اگر این موارد طرح شده برطرف شود و با استانداردهای سینمای کمدی دنیا پیش برویم، می‌توانیم حضور موفقی در جهان داشته باشیم.
45302