زهرا خدایی: پس از گذشت حدود هفت ماه از انجماد نسبی روابط ترکیه و روسیه که در پی ساقط کردن هواپیمای جنگنده روسی توسط ترکیه صورت گرفته بود، اردوغان چند روز پیش با ارسال نامه ای دوپهلو ضمن ابراز همدردی با خانواده خلبان کشته شده روسی از اتفاق رخ داده ابراز تأسف کرده و خواستار بهبود رابطه با روسیه شد.
متعاقب این نامه نیز روز چهارشنبه پس از حادثه تلخ فرودگاه آتاتورک استانبول، اردوغان با پوتين تماس تلفنی برقرار کرد تا گام بعدی را به منظور آب شدن یخ روابط با روسیه بردارد. این گفتگوی تلفنی در فضای تلخ ناشی از ترور و وحشت، هر چند حلاوتی به فضاي سیاسی ترکیه بخشید، اما حزن و اندوه حاکم بر ترکیه، خبر شروع بهبودی روابط این کشور با روسیه را تحت الشعاع کشته شدن 50 نفر و زخمی شدن قریب 239 نفر انسان های بيگناه قرار داد و این اتفاق نمود زیادی نیافت.
خبرگزاری خبرآنلاین، برای بررسی بیشتر عادی سازی رابطه کرملین- آنکارا، گفتگویی با دکتر افشار سلیمانی، سفیر پیشین کشورمان در جمهوری آذربایجان داشته که در ادامه می خوانید:
عادی سازی رابطه روسیه و ترکیه از چه زاویه ای قابل بررسی است؟
تحرک جدید در مناسبات مسکو و آنکارا که با مساعی جمیله اردوغان و ميانجیگري هاي روسای جمهور آذربایجان و قزاقستان صورت گرفت و کلید آنرا بینالی يلديريم نخست وزیر جدید در اولین روز سخنرانی خود پس از تکیه زدن به کرسی نخست وزیری زده بود، چراغ نیمه خاموش روابط را روشن کرد. درو اقع این گونه به نظر آمد که گویی سلفش احمد داوداوغلو مانع بهبود روابط با روسیه بوده است.
پیامد منطقه ای این چه می تواند باشد؟
پوتین پس از گفتگوی تلفنی با اردوغان و تسلیت به او به مناسبت کشته شدن انسانهای بیگناه در فرودگاه آتاتورک استانبول به دست داعش در نشست با کابینه دولت، به نخست وزیر خود مدودف دستور داد تمامی محدودیت های ایجاد شده در روابط با ترکیه برداشته شود. پوتین گفت در گفتگوی تلفنی با همتای ترک خود، طرفین بر عادی شدن روابط دو کشور تاکید کردند و اردوغان قول داده در زمینه تامين امنیت هرچه بیشتر توریستهای روسی که عازم ترکیه میشوند دستور خواهد نهادهای ذیربط تلاش مضاعفی معمول دارند. وی همچنین از همکاری مشترک دو کشور در مبارزه با تروريسم سخن گفت. این همکاریها در راستای مبارزه با تروریسم می تواند معادلات منطقه ای را تحت تأثیر قرار دهد.
عادی سازی رابطه ترکیه با اسراییل را چگونه ارزیابی می کنید؟
همزمان با ایجاد تحرک در روابط ترکیه با روسیه، روابط این کشور با اسرائیل تیز از انجماد رها شد و دوطرف سندی در همین رابطه امضا کردند که از سوی کابینه های دوطرف مورد تصویب قرارگرفت.
همزمان با این تحرک در عرصه خارجي، ترکیه در داخل نیز جرقه برخورد نظامی با کردها را پایین کشید، تا در راستای تأمین امنیت بيشتر و جبران خسارات اقتصادی ناشی از تندروی، گامی واقع بینانه بردارد که البته عملیات انتحاری در فردوگاه استانبول همه این تلاشها را تحت الشعاع قرارداد و سبب شد که برخی چنین بیاندیشند که تلاش برای بهبود روابط با اسرائیل و روسیه سبب وقوع حادثه ترور از سوی مخالفان داخلی و خارجی این روابط شده است. این احتمال حداقل به دلیل همزمانی اعلام بهبود روابط با طرفهای فوق و وقوع حادثه استانبول بعید بنظر می رسد. از سویی گفتگوی اردوغان با پوتین پس از انفجار استانبول صورت گرفت.
فرضیه های متعددی پیرامون دست داشتن برخی کشورها در حمله به فرودگاه استانبول شنیده می شود، اردوغان نیز در این باره گفته است: برخی کشورها از تروریست ها در ترکیه حمایت می کنند تا در مسیر پیشرفت این کشور مانع تراشی کنند.
این احتمال که این ترور توسط داعش با چراغ سبز و حمایت عربستان به دليل ناخرسندی ریاض از همکاریهای اخیر ترکیه با نیروهای ائتلاف آمریکا و نیروهای دموکراتیک کرد و عرب سوری مخالف بشار اسد علیه داعش در ورود به منبج و تصرف مواضعی در شمال حلب، صورت گرفته باشد از احتمال بیشتری برخورداراست. بویژه آنکه رسیدن به توافق از سوی دولت ترکیه با کردهای سوری و پ.ک.ک تحت هدایت و حمايت واشنگتن که مذاکراتش در پایگاه اينجرلیک در ماه گذشته صورت گرفته بود، در جریان بوده است. مذاکرات حول محور اجازه ترکیه به کردهای سوریه به منظور عبور از فرات جهت رفتن به منبج در ازای عدم انجام عملیات پ.ک.ک در داخل ترکیه و برقراری آتش بس بوده و همین مذاکرات باعث شد که درمورد انفجار فرودگاه آتاتورک ذهن آنکارا به سوی پ.ک.ک معطوف نگردد.
چرا اردوغان به یکباره تصمیم گرفت که رابطه کشورش با روسیه و اسراییل را به مسیر عادی بازگرداند؟
به نظر میرسد رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه هنگامی که احمد داوود اوغلو نخست وزيرش بود به این جمع بندی رسیده بود که باید در عرصه داخلی وخارجي جبران مافات کند. اما به دلیل نگرانی هایی که از داوداوغلو داشت، آنرا به بعد از کنار رفتن او موکول کرد و بينالي یيلديرم را مأمور کرد تا آب رفته را به جوی بازگرداند. هرچند که نمی توان همه آبهای رفته را به جوی برگرداند اما می توان از ادامه زیانها جلوگیری کرد. بنابراین دوری از داعش، عزیمت به سوی روسیه و اسرائیل و برقراری مفاهمه با کردهای خودش و سوریه را به نخست وزیر مورد اعتماد جدیدش سپرد تا بدون فوت وقت اين اهداف را محقق سازد.
یيلديريم هم قاطعانه از همان روز نخست شروع بکار، کلید این پروژه ها را زد و در نشست خبريش به ضرورت حل مشکل رابطه با روسیه و توسعه روابط با ایران نیز اشاره کرد. وی همچنین اعلام کرد حمله به مواضع پ.ک.ک از سوی ارتش ترکیه متوقف شده است. ازاینها که بگذریم دولت ترکیه حتی در قبال دولت سوریه نیز سخنان تند گذشته را تکرار نمیکند حتی گفته می شود دیدارهای پنهانی فرستاده اردوغان با اسد هم انجام شده است.
هرچند که بعید بنظر میرسد آمریکا و متحدانش از مخالفت با ماندن اسد عقب نشینی کنند. به هرحال افزایش تهدیدهای امنیتی داخلی، خسارات اقتصادی ناشی از تندروی های داخلی وخارجي و کاهش تحرکات منطقه ای ترکیه در حالی که در موضوع پناهندگان با اتحادیه اروپا نیز دچار تنش شده بود سبب شد تا اردوغان به دوره تصمیمات غيراحساسي وعاقلانه دوران نخست وزیری اش (البته تا قبل از دوسال مانده به خداحافظی اش از نخست وزیری) رجعت کند.
اینک اردوغان دیگر سخن از برخوردهای تند با مخالفانش، تغییر قانون اساسی و برقراری نظام رياستي هم نمی زند و ظاهرا اهتمام خود را بر بازگردان آرامش به کشور و از دست ندادن موفقیت های دوران نخست وزيريش و پیشگیری از کاهش محبوبیت خود و حزبش، اجتناب از واردشدن خسارات بیشتر به امنیت و اقتصاد ترکیه متمرکز کرده است.
این تغییرات چرا به یکباره رخ داد؟
شاید اردوغان به این نتیجه رسیده که این دموکراسی بود که سبب شد تا او وحزب نوپايش درترکيه به قدرت برسد، پس باید با دموکراسی کشور را اداره کند و آنرا مستحکمتر کند و اگر در برابر دموکراسی ایستادگی کند، او رفتنی است نه دموکراسی، زیرا احزاب، رسانه ها، نهادهای مدنی سوپاپ اطمینان های دموکراسی ترکیه هستند و مانع از گوشه نشینی آن خواهند شد و درصورت تهدید دموکراسی در ترکیه احتمال بازگشت مجدد ارتش به ساحت سیاسی تقویت خواهد شد که در این صورت ارتشی که اردوغان آنرا با لطایف الحیل و هوشمندی و ظرافت از عرصه سیاست دور کرد و آنرا به کارکرد واقعی خود برگردانده می تواند اردوغان را از صحنه سیاست دور کند.
لابد اردوغان میداند که این کشورها و ملتها و دموکراسی است که پایدار و ماندنی اند نه روسای جمهور و نخست وزیران، پس باید برای ذخیره نام نیکی برای دوره پسا فروافتادن از تخت و پسا حیات وانفسا هم اندیشید و بکار بست.
تحولات ترکیه و چرخش در سیاست داخلی و خارجی این کشور چه تأثیری می تواند بر ایران داشته باشد؟
هرچند که در نگاه اول می توان چنین برداشت کرد که این بهبود روابط می تواند به زیان روابط ترکیه و ایران باشد و یقینا اختلاف مواضعی میان این بازیگران منطقه ای نسبت به یکدیگر وجود دارد، اما با نگرش ایجابی و درنظرداشتن اینکه نیازهای متقابل در مناسبات کشورها و منافع ملی مبتنی بر منافع مشترک با توجه به موقعیت های ژئوپوليتيک و مسائل مختلف اقتصادی و مقوله انرژی در تعیین سمت و سو و کمیت و کیفیت روابط کشورها تاثير جدی دارند و می توانند به رویکردهای مشابه وهمکاريهاي سازنده بيانجامند میتوان گفت همانگونه که در دورانی که ترکیه با روسیه و اسرائیل روابط حسنه ای داشت، با ایران نیز از مناسبات سازنده و رو به توسعه ای برخوردار بود.
از این پس نیز تهران و آنکارا با مدیریت هوشمندانه می توانند به دور از برخی اختلاف نظرها بر اساس منافع مشترک روابط خود را مستحکم نمایند. باید در نظرداشته باشیم که روابط ترکیه با ايران در شرایطی که این کشور عضو ناتو و متحد منطقه ای آمریکاست با ایران همواره از سطح و عمق نسبي قابل قبولی برخوردار بوده است و این مناسبات تا میزان زیادی تحت تاثیر رویکردهای متفاوت دو کشور نسبت به تحولات سوریه دچار افت وخيزهايی شد نه تحت تاثير کشورهای ثالث. همچنین روسیه نیز بدون تحت تاثیر قرارگرفتن از سوی اسرائیل باید روابط خود با ایران را عملگرایانه تر و قابل اعتمادتر کند، حتی اگر نگاه به روابط از سوی سه کشور ایران، ترکیه و روسیه منصفانه و با هدف همکاری مشترک باشد، طرفها میتوانند درزمينه اقتصادی، تجاری، حمل ونقل و انرژی و در نهایت امنیت منطقه ای اولویت را بر همکاری و نه رقابت قرار دهند تا به نفع همه ملتهای منطقه و تقویت صلح و ثبات منجر شود.
در نهایت توسعه و تحکیم روابط کشورها براساس همکاریهای مشترک، پرهیز از اختلافات، حل اختلافات از طریق مذاکره و پیشگیری از تاثير عناصر ثالث بر روابط دوجانبه ای وچند جانبه ای میسر است و سه کشور منطقه ای با پیروی از این استراتژی میتوانند هدایای خوبی به ملتهای خود و منطقه بدهند .
5252
نظر شما