حدود یک ماه است که طاعون نشخوارکنندگان کوچک در منطقه طالقان پیدا و تا به حال نزدیک به ۱۰۰راس تلفات داشته است.


طهورا شهبازی: «۵لاشه در دره کنار باغ ها پیدا کردیم بهشان می خورد ۳تا ۵ساله باشند. بعضی ها تکه ای از بدنشان را از دست داده بودند. یکی بود سالم اما جون حرکت نداشت چرت می زد. از پایین ترین جا شروع کردیم اما چون صعب العبور بود کسی تا حالا اونجارو ندیده بود. چون بعضی لاشه ها یه ماهی می شد اونجا بودند» جمله ها که از دهان محیط بان جوان بیرون می آید بر چهره مدیر کل نشسته، آن را در هم می کشد. سریع لبخندش را برچید ؛لحنش آرام شد و آمیخته با نگرانی: « حالا شدند ۷۶تا.»

روبه روی کوه های بلند و رسی رنگ، پرتگاهی است که هر متر عمیقتر می شود، پیش رو شاهراهی که دامنه لخت کوه ها را بالا می رود، شهر مستطیل سبزی است در دره ای فرورفته که بام خانه ها چون نقطه های رنگی بر سطح آن دیده می شد. طالقان شهری محصور بین چند کوه سر در ابر با ۷۶روستا. از بالا طاقان منطقه شروع شده و به فاصله های کوتاهی روستاها از هم.
کمی مانده به شهر کنار جاده اصلی و بر ارتفاعی، مجسمه کل نارنجی رنگ با شاخ های هلالی روبه کمر، خیره به کوه پیداست. پشت کل ساختمان اداره محیط زیست طالقان قرار دارد. جایی که حالا یک ماهی است محل رفت و آمد کوهنوردان،محیط بانان و نیروهای مردمی شده.

کوهنوردان داخل حیاط کناروانت های پیک آپ پارک شده لباس مخصوص به تن در تدارک وسایل کوهنوردی هستند. کیف ها بسته، نیم بوت پوشیده، هر ازگاهی نقشه ها را با هم چک می کنند. چند محیط بان جوان با لباس معروف خاکی رنگ هم به جمعشان اضافه می شوند. میان همهمه محیط بانی تقاضای جی پی اس می کند.ولوله ای برپاست. مدیر کل محیط زیست جیره غذایی را تقسیم می کند. آخرین لاشه چند روز پیش پیدا شده. بعد از آن تقریبا منطقه دوره بحرانی را پشت سر گذاشته. وقتی که نزدیک به ۹۵راس تلف شدند. پایش از روستای کش به سمت ارتفاعات آغاز می شود. پایش داوطلبانه برای کشف لاشه های مبتلا به طاعون، سوزاندن آنها و کشف محل های آلوده.

مهران کیان مدیر گروه کوهنوردی قبل از حرکت همه را دور یک اتاق جمع کرده، چند وقت یک بار گروهی را برای پایش منطقه به ارتفاعات طالقان می کشاند: «اگر این موضوع در گوسفندان بود خیلی سریع کنترل می شد و می شد پاکسازی کرد چون شکارها حیوانات کنترل شده ای نیستند و در یک عرصه بزرگ و در صخره ها در حرکت هستند کار را سخت تر می کند. بحث توانمند سازی جوامع محلی یکی از بحث های طراحی شده است. تا به مردم آموزش داده شود دامدار را قانع می کنیم که این بیماری علفی نیست این طاعون است و شوخی ندارد. اینکه از دام سنتی دست بردارند و به دام صنعتی رو بیاورند تا بتوانند متمرکز شده. کار مهمی که کردیم این بود که در یکی از پایش ها خود دامدار را بردیم تا با ما ببیند و تاثیر بسیاری داشت.»

برای کمک به جلوگیری طاعون در منطقه فراخوانی داده شده از دامدارو شکارچی گرفته تا مردم محلی. از شهرهای مختلف، کرج، شهریار و تهران برای کمک آمده اند. عشق به طبیعت خون در رگ هایشان دوانده تا تورلیدر،شکارچی قدیمی و محیطبان نظرآباد برای کمک به محیط زیست خود را به طالقان برسانند.حشمت الله کشیری مدیر کل محیط زیست طالقان وقتی با غرور از نتیجه فراخوان می گوید،لبخند نصفه نیمه ای از سر ذوق بر چهره اش می نشیند: « از وقتی فراخوان دادیم نیروهای کمکی حدود ۲۵نفر آمده بودند. علاوه بر آن روزی ۵۰نفر به طور میانگین چه از بالا طالقان چه پایین طالقان می آمدند. فقط ۴۵نفر کوهنورد داشتیم.»

ورود طاعون به منطقه شکار ممنوع

گروه پایش سوار بر وانت به سمت کش حرکت می کنند. جاده از دل کوه ها پیچ می خورد. از سنگهای پایه ساختمان محیط زیست می گذرد و به هوای کوهستانی طالقان می پیچید. برای رسیدن به روستای کش باید از چندروستای دیگر گذشت و سد کم آب طالقان را رد کرد.سدی که با فنس های فلزی احاطه شده حالا دیگر یک سوم گذشته آب دارد.آبی ای به رنگ آسمان که کوه ها دامنه خود را تا میانه آن کشیده اند. نزدیکی های روستا کنار چند باغ میوه، میان علفزارهای زردرنگ محیط بانان چادری علم کرده اند. هنگام انتقال چادر به آنجا یک لاشه هم همان حوالی پیدا شده. چادر سفید رنگ به دیواری بلوکی پناه گرفته. پایگاهی شبانه برای صعودهای روزانه.

در مسیر راه تابلو سبز رنگ لبه جاده خبر از ورود به منطقه خاصی را می دهد. منطقه ای که با توجه به جاذبه های طبیعی و و حیات وحش غنی به عنوان منطقه شکار ممنوع معرفی شده. روی تابلو حک شده است: «هرگونه شکار و صید در مناطق شکار ممنوع ذیل تحت هر عنوان ممنوع و در صورت مشاهده تحت پیگرد قرار می گیرد. مناطق ممنوعه: پرگه، انگه،کجیران،آسفاران، کلارود، اوجان، میر، خوران و اهوراک.»

طاعون حالا خط قرمزها را عبور کرده. بی هیچ مراعاتی و بدون توجه به تابلویی وارد مناطق ممنوعه طالقان شده و به جان کل و بزها افتاده . بیماری ای مخصوص نشخوارکنندگان کوچک که ویروس و یک بیماری شدید با واگیر وانتشار سریع است. با شروع ناگهانی تب ،افسردگی ،ریزش ترشحات چشم و بینی ،زخم دهان ،تنگی نفس،اسهال بدبو و سرفه بروز می کند . دام مبتلا ابتدا به شدت لاغر شده و بعد تلف می شود. این بیماری از طریق تماس نزدیک حیوان حساس با حیوانات بیمار گسترش می یاید. ویروس از طریق قطرات ریز ناشی از سرفه و عطسه حیوان مبتلا وارد مجری تنفسی حیوان می شود. اولین مورد این بیماری خرداد ماه امسال در هفتاد قله اراک دیده شد که تلفات آن به ۴۰۰راس کل و بز رسید. بعد از آن به منطقه خرمنه سر طارم سرایت کرد و حدود ۱۰۰کل و بز را تلف کرد تا نوبت به طالقان رسید.

تغییر هدف تفنگ از طبیعت به دشمن طبیعت

در پس کوه ها گوشه ای از آسمان پیداست، کوه ها جای آسمان را گرفته، بر جاده سایه انداخته اند. نرسیده به پل زنگ زده ای بالای چشمه دو نفر از افراد محلی، اولین کسانی که به کمک حیوانات آمده، خبر طاعون را به گوش شهر رساندند، ایستاده بودند. اولین حرکت از سمت مردم کلید خورد. وقتی از نشانه های طاعون ساده نگذشتند. دامداری محلی ، متوسط قد با موهایی سیاه و سبیلی پشت لب جزو همان اولین هاست. دستانش در حالی که از پوست گردو سیاه شده هنگام صحبت در هوا می چرخد. گوشی هوشمند مدل جدیدش در دستی و سوییچ ماشین در دست دیگرش از کشف طاعون می گوید: اولین بار سگ های ما یک شکار را گرفتند، اصلا سابقه نداشت سگ بتواند یک کل یا بز را بگیرد. بعد کارگرها زنگ زدند که سرش را بریدند و خوردند در صورتی که نمی دانستیم اصلا طاعون دارد. بعد از چند روز یک لاشه دیگر دیدیم فکر کردیم تیر خورده است دیدیم نه تیر نخورده مریض است.

با لبخندی بر لب ادامه صحبت را به دوست همشهریش واگذار می کند. مرد مسنی که تارهای سفید میان موهای مجعدش پیچ خورده، با هیجان خاطرات را پیش چشم می آورد: همان مسیر را ادامه دادیم ما بین کوه لهران و میر. یک هفته بعد از اینکه سگ ها گرفتند فهمیدیم مریض بودند که سگ ها توانسته بودند بگیرنشون. ما هم با محیط زیست تماس گرفتیم که این طبیعی نیست.

پدرشان ۷۰سال پیش از چنین اتفاقی با خبرشان کرده بود، البته آنجا در هر دره ۱۰۰ لاشه به چشم می خورده، کل های ۱۴، ۱۲، ۱۰ ساله ما این بار کل ها بالای ۴سال نبوده است: «زمان قدیم می گفتند بیماری شش است الان هم شش های حیوانات سیاه می شود بیشتر هم می گیرند.. احتمال دارد که همان طاعون بوده که می گفتند شش. بخشدار ۲۰روز بعد اعلام کرد که همه دام ها واکسینه شود. سمت ما دیگه خداروشکر لاشه دیگه ای پیدا نشده. دام های دیگر هم واکسینه شدند. »

دست به تفنگ بودن گذشته مشترک دو دوست قدیمی است ،اما حالا نشانه تفنگ را از سمت شکار به سمت دشمنان طبیعت گرفته اند. پیرمرد مو سفید لابه لا شوخی را چاشنی گفت و گو می کند: الان دیگر اشرف مخلوقات انسان نیست همین حیوانات هستند. ما دیگر جرات نداریم هیچ حیوانی را بزنیم. قبلا اینجا انقدر غریبه ها می آمدند و حیوانات را می زدند اما چندسالی است مدیرمحیط زیست پای آنها را قطع کرده. کار به جایی رسیده که ما خودمان از مخالف های سرسخت این کار هستیم. اوایل طوری بود که شکارچی ها را می دیدیم خوشمان می آمد اما بعدها فرهنگ تاثیر گذاشت و گفتیم چه بهتر که از این طبیعت نگهداری کنیم. طوری که پاییزسال گذشته ۱۷کل و بز به باغ آمده بودند.

دامدار جوانتر با اشاره دستی به معنی رخصت از دوستش میان صحبت های دوست قدیمش می آید: قبلا تمام تقصیر را به گردن محیط زیست می انداختیم اما الان می بینم خودمان هم باید تلاش کنیم همه شکارچی ها حالا با محیط زیست دست داده اند.

کمپ می زنند،شناسایی می کنند، می سوزانند

حیات وحش طالقان و تنوع آن در کشور مثال زدنی است. در زیستگاه های متنوع کوستانی، تپه ماهور، جنگلی و آبی منطقه طالقان انواع وحوش قابل مشاهده اند، تابه حال ۳۷گونه از ۲۰خانواده و ۵راسته و ۳۲جنس پستاندار شناسایی و گزارش شده است. از پستانداران بزرگ جثه می توان کل و بز گوسفند وحشی پلنگ، سیاه گوش، خرس قهوه ای، گراز، شغال، روباه و سایر گوشتخواران وابسته به آنها را نام برد. این منطقه به خصوص زیستگاه منحصر به فرد کل و بز است. از گونه در معرض خطر انقراض این منطقه نیز پلنگ ایرانی را می توان نام برد که به عنوان بزرگترین گوشتخوار از خانواده گربه سانان درچند روز گذشته نیز مشاهده شده. از گونه های پرندگان نیز تاکنون حداقل ۲۱گونه شناسایی شده کبک دری، کبک بلدرچین پرستو و پرندگان شکاری موجود در منطقه شامل عقاب طلایی، سارکپه پلیجه دال و کرکس از جمله آنهاست.

با پرس و جو از اهالی روستا، گرشاسبی نامی معرفی می شود. سرهنگ بازنشسته نزاجا که حالا در بحث طاعون حسابی خبره است. اول روستا پاسگاه انتظامی راه انداخته و بعد از شیوع بیماری روزهایی را با اکیپش مناطق صعب العبور رفت و آمد داشته. مرد میانسالی که رییس شورای حل اختلاف شهرستان هم هست. حسین گرشاسبی با هیبت سرهنگی در یکی از اتاق های ساختمان یک طبقه پشت میزش نشسته. رییس، پرونده ها را از نظر گذرانده ،یکی یکی روی هم می چیند. روی میز کتاب های قانونی در قطرهای مختلف بدون نظم و قانوني روي هم قرار گرفته اند. صندلی ها به نظم دادگاه روبه روی میز رییس ردیفی چیده شده. روبه رو، بر دیوار انتها عکس آیت الله طالقانی کنار عکس رهبر و امام خمینی به روبه رو نگاه می کند.

گرشاسبی میانسال با موهایی که از دو سوی جلو سرش کچل می شد، با افتخار می گوید:« سرباز صفر این مرزو بوم هستم. اما قبلا به عنوان یک شکارچی تفریحی سالی یک کل می زدم.» از سال ۱۳۸۸ اما تفنگ را زمین گذاشته دست یاری به سمت سازمان محیط زیست بلند کرده است تا جایی که اگر سازمان محیط زیست مجوز هم بدهد باز حاضر به شکار نمی شود «گفتم کوه هایمان را بلدم، می دانم کجا حیوانات هستند، خرس، پلنگ و گراز کجا ها هست. الان خودم را نیروی حفاظت از محیط زیست می دانم.» علاوه بر محیط زیست با چند اداره دیگر هم همکاری افتخاری دارد. جهاد کشاورزی، منابع طبیعی و آبخیزداری، میراث فرهنگی و شورای حل اختلاف. «به حفاظت از محیط زیست علاقه شدیدی دارم و هر زمان دستور بدهند حاضریم در کوه های طالقان بخوابیم. خانواده من هم حمایت زیادی می کنند. در قضیه طاعون از رییس سازمان تا نیروهای تحت امرش تا حالا زحمات زیادی از نظر وسیله ها، حمل و نقل و چادر و مواد غذایی بسیار کمک خوبی کردند.»

بعد ازبیماری طاعون خبر را به منابع طبیعی هم رسانده که موضوع از دام های غیر مجاز است.« تا آنجایی که روستایی هستم و سابقه دارم بیماری این حیوانات از علوفه و آب نیست بلکه از حیوانی به حیوانی دیگر سرایت کرده. در سال هایی که من به یاد دارم هیچ حیات وحشی به این صورت نمرده است پس دام های غیر مجاز مقصر هستند.» بعد از بیماری طاعون روزهای تعطیل هم ندارد، برای بازرسی بالای کوه می روند، اطلاعات جمع می کنند و گزارش می دهند.« تا چند سال پیش در منطقه حتی گرگ هم نمی دیدیم ولی الان انقدر امنیت برقرار شده که پلنگ در کوه ها دیده می شود.به دلیل اینکه افرادی که قبلا شکارچی بودند هم الان محیط بان و همیار محیط بان شدند و در قضیه طاعون سنگ تمام گذاشتند»

۵۳هزار دام واکسینه شدند

از زمانی که طاعون به جان کل و بزهای طالقان افتاد ولوله ای هم به جان محیط زیست منطقه انداخت. سرعت انتشار بیماری و واگیر آن همه را نگران و دستپاچه کرده بود«۲۰شهریور بچه ها را فرستادیم که تعدادی لاشه دیدند. همان روز به اداره کل و فرماندار مورد را گزارش کردم که ستاد بحران تشکیل شود. مناطق بالا طالقان فراخوانی برای کمک داده بودیم. برای کمک اغلب روستاها ۴نفر می آمدند و چون بیشتر رودخانه ها از داخل روستا می گذشتند و این حیوانات به دلیل تشنگی زیاد و اسهال امکان داشت به لب چشمه ها بیایند گفتیم مردم هر روستا رودخانه های روستای خودشان را پوشش دهند و همه را برای ما یا مستند یا تلفنی اطلاع می دادند. به لطف مردم۵،۶روز است سنگینیش افتاده.»

کشیری در ادامه صحبت هایش می گوید:« از مردم تقدیر می کنیم. گاهی اوقات تا حد نیاز برای پایش کمک می کنیم. واقعا سنگ تمام گذاشتند.در این روزهای اخیر کمر این بحران شکست. اگر هم هست در یکی دو نقطه است.»

اما اولین بار چگونه ویروس به طالقان راه پیدا کرد، چه عاملی این ویروس را به جان حیات وحش طالقان انداخته است؟ کشیری انگشت اتهام را به سمت دام غیر مجاز می گیرد: بعد از خارج شدن دام ها از منطقه ۵۳هزار دام واکسن زده شدند که نشان دهنده تعداد زیاد دام های غیر مجاز است. به خاطر غیر مجاز بودن دامپزشکی نتوانست دام ها را کنترل کند به همین دلیل دام غیر مجاز وارد منطقه شد. آمار دقیق داریم ۴۰دام در منطقه میرپنجی قزوین تلف شده بودند اما به ما اطلاع ندادند. من حتی درخواست بالگرد کردم تا مناطق کاملا دیده شود نیم ساعت پرواز بالای طالقان داشته باشد تا عمق فاجعه را متوجه شود.

فردا صبح محیط بان جوان اولین کسی است که از پایش شبانه به اداره کل آمده. با بزغاله ای به بغل. بزغاله برای انجام معاینات به خانه دامپزشک فرستاده می شود. محیط بان به مدیر کل گزارش پایش می دهد: «۵لاشه در دره کنار باغ ها پیدا کردیم بهشان می خورد ۳تا ۵ساله باشند. بعضی ها تکه ای از بدنشان را از دست داده بودند. یکی بود سالم اما جون حرکت نداشت چرت می زد. از پایین ترین جا شروع کردیم اما چون صعب العبور بود کسی تا حالا اونجارو ندیده بود. چون بعضی لاشه ها یه ماهی می شد اونجا بودند.»

اول دره کش از کف رودخانه شروع کردند. لاشه ها تک تک گوشه ای افتاده بودند. فاصله شان از هم کمتر از ۱۰۰متر می شده. ۳، ۴، ۵ سنشان بوده. ۳لاشه یک ماه اما بقیه ۳روز از مرگشان می گذشته. اولین کاری که می کنند لاشه ها را از کنار آب حرکت می دهند. همه با هم دنبال هیزم می روند. هرچه زودتر لاشه ها باید سوزانده، چال شود.« همه را سوزاندیم و چال کردیم. آخر هم یک بزغاله زنده آوردیم نیمه مریض بود که آوردیم اینجا تا درمان بشه.» تا جایی که می شده لاشه ها میان آتش جزغاله شده تا مغز استخوانشان هم سوخته. بعد به زیر خاک رفته و سنگ های زیاد روی خاک حایل شده.« داخل آب هم از این مایعات شست و شو دهنده ریختیم. یک کل مریض هم دیدیم که ناقل بود آن هم به گله های سالم رفت.» رفتن کل را دیده بود و دیده بود که در میان گله گم می شود.

۴۷۲۳۳

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
4 + 0 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 2
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • بی نام JP ۱۴:۴۲ - ۱۳۹۴/۰۷/۱۴
    2 0
    اگر عکس ها بین پاراگراف ها پخش بشن و اسلاید شو در انتهای متن خبر آورده شه جالب تر نیست؟ در مورد خبر توصیه های اعضای اتاق بازرگانی درباره استفاده از تکنولوژی که جالب بود و جواب داده بود.
  • بی نام IR ۰۶:۲۴ - ۱۳۹۴/۰۷/۱۵
    0 1
    اگر پاک کننده طبیعی مثل کرکس ها وجو داشتن شاید اینقدر شیوع پیدا نمیکرد