یک مراسم مهمانی (مثلا جشن تولد فرزند) را درنظر بگیرید که خانواده میزبان همه تدارکات و هزینه‌های مربوط را بر عهده گرفته‌اند و فقط بخشی از مخارج تزیینات را همسایه منزل عهده دار شده است و در آستانه برگزاری جشن هم از اینکه خانواده میزبان به او این فرصت را داده‌اند تا در برپایی جشن سهم کوچکی داشته باشد، تشکر و ابراز افتخار می‌کند. قضیه خیلی ساده است، ولی تنی چند از حضار با شنیدن این نکته پچ پچ هایی را در گوش هم نجوا می‌کنند و به محض بیرون آمدن از مراسم، ماموریت خاله زنکی خود را آغاز می‌کنند.
مثلا فخرالملوک خانم دماغش را بالا می‌کشد و با دلخوری می‌گوید: «وا! چه معنی داره همسایه رو راه بدن تو این جور مراسم؟ خجالت هم خوب چیزیه...» و اندکی بعد بیوک آقا چشمانش را تنگ می‌کند و در جواب می‌گوید: «فخری جون! کجای کاری خانم؟ همسایه هه پول کیک و میوه و شام رو هم داده بوده اینا صداشو درنیوردن!» عمه قمر که این را می‌شنود آهی می‌کشد و با افسوس می‌گوید: «خاک تو اون سرشون! لیاقت ندارن. این همسایه ایکبیری چی داشت که خودشونو بردن زیر منتش؟ اَه اَه... حالم به هم خورد»... حرف‌های کذایی تمامی ندارد. فردا و پس فردا، تلفن پشت تلفن، از این دست حرف‌ها تکرار اندر تکرار می‌شود و ذلت میزبان در برابر همسایه نابکار سوژه روز فامیل می‌شود و ماجرا ادامه دارد تا مهمانی بعد و سوژه‌ای دیگر برای خاله زنک‌های بی‌کار فامیل...
******
خاله زنک‌ها فقط در مهمانی‌های خانوادگی اظهار دلواپسی نمی‌کنند. در فضاهای دیگر هم سخت مشغول انجام وظیفه‌اند. نمونه تازه‌اش در مناسبات سینمایی، همین ماجرای مشارکت «doha film festival» در سرمایه گذاری فیلم فروشنده اصغر فرهادی است که ظاهرا بدجوری سوژه دست دوستان داده است. آن‌ها دلواپسی خود را از اینکه چرا یک موسسه قطری باید سرمایه گذاری فیلم فرهادی را عهده دار شود ابراز داشته‌اند و در تفسیرهای پی در پی دنبال رمزگشایی از این مقوله پیچیده هستند. کاری هم به این ندارند که توضیحات روشن و شفاف فرهادی در مصاحبه‌اش با ایسنا رافع هر ابهامی است.
خاله زنک‌ها اصولا با شفافیت و توضیح و رفع ابهام قانع نمی‌شوند و همان را هم مایه حرف و حدیث جدید قرار می‌دهند تا مبادا رونق بازار مکاره گرم خود را از دست بدهند. آن‌ها حتی در عمر خود حوصله تماشای عنوان بندی فیلم‌های خارجی را هم نداشته‌اند تا دریابند جدا از تهیه کننده (ها) اصلی یک اثر سینمایی که در بازتاب‌های رسانه‌ای ازشان یاد می‌شود، در تیتراژ آغازین یا پایانی فیلم‌ها، چند شرکت ریز و درشت دیگر هم به عنوان سرمایه گذارهای جانبی و فرعی معرفی می‌شوند که نشان دهنده سهمی از مشارکتشان در تولید اثر است. این اصلا یک روال متداول در صنعت سینما است. اما دوستان کاری به روال متداول ندارند. برای آن‌ها تولید حرف و حدیث و حاشیه سازی برای دیگران، مخصوصا افراد موفق و توانمند، اولویت و ارجحیت دارد. پس باید از شرکت قطری یک لولو ساخت و همکاری فرعی‌اش را به مثابه مشارکت تام و تمام جاانداخت تا بتوان به نیت خجسته و محترم نائل شد. حالا اینکه خود جمهوری اسلامی ایران همواره با کشور پادشاه نشین قطر به رغم فراز و نشیب‌های روزگار ارتباط اقتصادی و غیراقتصادی مختلفی داشته است لابد عیب نیست.
جالب اینجا است که پس از روی کار آمدن محموداحمدی‌نژاد در سال ۱۳۸۴ روابط ایران و قطر گسترش قابل توجهی پیدا کرد. سفر وزیر امور خارجه قطر به تهران در اسفند ۱۳۸۶، دعوت از احمدی‌نژاد برای شرکت در نشست سالانه سران شورای همکاری خلیج فارس که در سال ۲۰۰۷ در دوحه قطر برگزار می‌شد، رأی منفی از سوی قطر در اجلاس شورای امنیت ملل متحد در تیر ۱۳۸۵ در هنگام صدور قطعنامه ۱۶۹۶ در خصوص برنامه هسته ای ایران، از جمله این نمود‌ها است. آن موقع دلواپسان رسانه‌ای از قطر در هراس نبودند؟ شاه قطری و شاهزادگان قطری برایشان لولو نبود؟ اینکه حالا یک شرکت فرهنگی قطری مشارکتی حداقلی طبق روال متعارف در سرمایه گذاری‌های سینمایی در فیلم فرهادی دارد مایه نگرانی وسیع شده است؟ آیا خاله زنک‌ها از حجم قراردادهای دولتین ایران و قطر در ده‌های اخیر مطلعند؟ قرارداد حمل و نقل‌های هوایی به منظور گسترش امر هوابری بین دو کشور، قرارداد بازرگانی معطوف به گسترش همکاری‌های اقتصادی و فنی فی مابین و تشویق صادرات و واردات مواد صنعتی و کشاورزی و همچنین تشویق سرمایه گذاری بین دو طرف، قرارداد فرهنگی به منظور برقراری همکاری بیشتر بین دو کشور در زمینه‌های علمی و پرورشی و قرارداد همکاری‌های کارگری و اجتماعی معطوف به مبادله آگاهی‌ها و بررسی‌های مربوط به نیروی کار و همکاری در زمینه تامین اجتماعی کارگری و برنامه‌های پیشرفت اجتماعی از این جمله است. به همین بیفزایید صادرات ۹۱ میلیون دلاری ایران را به قطر و واردات ۲۹ میلیون دلاری ایران را از قطر در طول سال که البته برای دوستان حاشیه ساز مهم نیست و فقط وقتی ماجرا معطوف به سوژه حرافی‌‌هایشان می‌شود، صحبت از دلواپسی به میان می‌آید.
*****
از خواننده فهیم این متن برای توضیح برخی واضحات پوزش می‌طلبم؛ همچنین برای به کار بردن برخی عبارت‌های عوامانه و سخیف همچون خاله زنک که عذرخواهی از بانوان محترم را می‌طلبد. اما گاهی اوقات دامنه جوسازی‌ها و حاشیه پراکنی‌ها وسعت می‌گیرد که گویی جز این روال، نمی‌تواند در وصفشان به کار آید. فقط هم ماجرای فرهادی و فیلمش نیست. در همین یک ماه اخیر شاهد بودیم که در برابر موضوعی همچون جشنواره جهانی فیلم فجر (که مثل هر فضای فرهنگی‌ای ضعف‌ها و قوت‌های خودش را داشت) چگونه رفتارهای خاله زنکی رسانه‌ای برخی محافل نشان از این می‌داد که هیچ هدفی جز تخریب و منفی گویی و حاشیه سازی و وارونه نمایی و نادیده انگاری نمودهای مثبت در میان نیست. این قصه البته منحصر به سینما و فرهنگ هم نیست و سر دراز دارد...عمه قمرها و فخرالملوک ها سخت مشغول کارند.
نظر شما